XA ANDAR E KOVASNA

Linko kopiime!

E Kovasna, jekh phiripen pala o xaben

Akharas tut te dikhes o źudeco Kovasna, jekh than kadja de śukar, kaj e tradicia khuvel pes la naturaça ande maj but sunga haj dikhimata śukar. D-and-o Sfïntu George telǎresa ande jekh phiripen pala o xaben jekhutno, haj dikhesa ol śtar tikne thana le źudecosqe: Baraolt pesqe mare plajença, o tradicionalo Than Kezdi, e Staciunea Kovasna haj ol Plaja le Boldimasqe.

Pa o źudeco Kovasna daśtis te phanas ke si o misal o maj laćho le xamimasqo kulturalo haj ʒeografiko. Kaθar ol uće plaja ʒi k-ol axorrutne xarrǎ, o than le źudecosqo si jekh tablovo ʒivdo la naturaqo, haj e kultura le thanesqi, zorales ćhudi andre and-ol tradicie, sikavel pesqo ćaćo sikavipen and-o xaben. Fiesavo tikno than anel jekh gusto jekhutno, paruvdo kaθar pesqo dikhipen haj pesqi istoria.

Kathe, o xaben si jekh arta. Ol ingredientoja le thanesqe, sar si o giv andar e Depresiunea Tïrgu Sekuicko vaj o thud bakrano andar ol Plaja le Boldimasqe, den ʒivipen varesave xamatenqe tradicionalo but laćhe. And-e bukätäria sekuicko, arekhesa but xamata, kaθar o gulaśo but laćho, k-o Kürtőskalács, jekh guglipen savo ćajǒl savorrenqe, bi te thon pen ol berśa.

Kadava laćho xaben, prinʒardo le anaveça o kozonako sekuicko si jekh simbolo le xamatenqo le thanesqe. Kaś te keres les tu kirre vastença, trebula tut arro, droźdia, thud, unto, anre, cukuro, vanilia haj e koźa jekhe lämïjaθar. O manro boldel pes ande kotora dïlgo, save phuven pen pe jekh kaśtukano suporto haj pekel pes k-o źaro. So si andar lesθe? Jekh guglipen śuko haj kaj sungal miśto, but laćho kaś te xas k-o agor orsave xamasqo tradicionalo.

And-e Kovasna, fiesavi meseli si jekh drom miśto haj kaj beśes bi griźaqo. Le rig k-ol atelieroja xamasqe, dikh ol filatǐna haj ol konakoja kaj xan pen xamata tradicionalo, line andar ol recete le prǎphurenqe, vaj dikh o ʒivipen gavutno kaθar e stïna. Fiesavi eksperienca sikavela tuqe jekh muj le barvalimaqo kulturalo haj le xamasqo le źudecosqo.

E Kovasna si barikani ke si śa maj but bukǎ tradicionalo: kirala artizanalo, siropoja naturalo haj guglimata vi varesosqo ande lenθe. Savorre kadala bukǎ si kerde pakivaça vaś e natura haj e tradicia, haj den jekh gusto sar na-i aver.

Kana telǎrdǎn, kirro phiripen and-e Kovasna avela maj but desar jekh vakanca: avela jekh phiripen and-o ilo le tradicienqo haj le gustojenqo gaʒikane-magǎro. Arakh, xa haj dikh sar si e eksperienca Kovasna, jekh źudeco kaj fiesavo kolco garavel jekh paramići but laćhi.

Ol bukǎ tradicionalo le thanesqe: o gi le xamasqo and-e Transilvania

O xaben andar o źudeco Kovasna si dikhlo pand-ol tradicionalo bukǎ le thanesqe, ćaćǎrde haj prinʒarde vaś lenqo laćhipen haj lenqo ćaćipen. Jekh kasavo misal si o Kaśkavalo kaθar e Kovasna, vaj ke si klasiko vaj thuvǎrdo, jekh but laćho xaben kerdo le manuśenθar le thaneqe. Ol but laćhe kirala andar kadava than haj o unto tradicionalo haj vi aver bukǎ andar thud artizanalo, si kerde ande thana kaj e agrikultura inkerel vi akana ol metode tradicionalo simplo. Kadala si kerde and-o ilo le plajesqo le Kovasnaqo, kaj ol vazǎ zinzarde laćhǎren o ćaćo gavutno trajo.

Maj but, e Kovasna del pes barikani ke si la but siropoja haj guglimata, kerde andar pherra haj plante kidine andar kodova than, sar si ol mugurǎ le bradosqe, ol lulugǎ sokosqe, ol koakäze, ol afine, ol mure, e zmeura, ol käpśune, ol meriśoare, ol kaise haj ol trandafirǎ. Kadala laćhimata si kerde artizanalo, bi te ćhel pes vareso ande lenθe, kadja ke inkeren saste sǎ so si ande lenθe, o gusto haj o sung le pherrenqo. O proćeso le likhǎrimasqo śudro le siropojenqo kerel len te inkeren savorre bukǎ kaj si ande lenθe, o laćhipen le pherrenqo.

Haj vi e buki ke ol plante vaś o sastǎripen barǎrde haj kerde ande verver forme k-o Kïlnik, anen maj but sastipen haj tradicia. Kadala si p-o site-o papneherbs.ro, haj sikaven o phandlipen le manuśenqo andar e Kovasna la naturaça haj ol but purane tradicie. Savorre kadala bukǎ tradicionalo na-i numaj xamata vaj bukǎ naturisto vaś o sastǎripen, ama von si jekh felǎstrin karing e istoria haj e barvali kultura le thanesqi.

O ćaćo laćhipen le xamasqo and-o źudeco Kovasna

And-e Kovasna, fiesavi meseli si jekh baroges le tradiciaqo haj le ćaće gustojenqo. Godisaren tumen jekhe xamasθe k-o ćauni, avri, kaj o sung barvalo le gulaśosqo si paśa niśte manro kolompirença, peko tradicionalo. Haj so daśtila te agordel maj miśto kadaja meseli desar jekh taxtaj rakiaqo but laćhi, savi takǎrela tumaro gi haj dela tumen jekh dikhipen ćaćo pala ol tradicie le thanesqe?

Pala jekh kasavo laćho xaben, daśtin te beśen and-e pisćina paněça mineralo haj xatǎrena sar bilavdǒl and-o pani sastǎrno o streso haj o khinipen. Kadaja si e maj śerutni buki le vakancenqi pala o xaben and-e Kovasna: jekh laćhi eksperienca, ćaći haj savi lokhǎrel tut.

O menio tradicionalo andar e Kovasna si verver haj barvalo haj sikavel so bari si e kultura haj so barvali si e natura le thanesqi. Kaθar o kokalo k-o bov hreaneça and-o śut, k-e pulpa raćaqi śaxeça lolo haj kolompirǎ, kaθar o mas peko haj kovlo mangalicaqo haj ol klätite pherde „hortobagyi”, fiesavo xaben si jekh akharipen te aves haj te dikhes vi maj but bukǎ pa o barvalipen le xamasqo andar kadava than. Ol tokänice, vaj ke si andar mas guruvano gäluśkença vaj xuxurrenqe xävicaça, ol paprikaśoja, vaj ke si andar mas kaxnǎqo vaj xuxurra veśesqe, haj vi ol tradicionalo zumǎ, sar si kodoja le kolompirenqi maseça thuvǎrdo haj tarhono, si numaj varesode andar ol but laćhimata kaj aʒukeren te xas len.