O Them la Vranćăqo – O Them le le Päpuśarenqo kaśosqe

Dikhel o Them la Vranćǎqo, jekh than jekhutno and-o esto la Romïniaqo, kaj ol Karpacǎ Orientalo arakhen pen and-ol Subkarpacǎ la Vranćǎqe, haj keren jekh dikhipen naturalo but śukar. Kadava than, jekhe barvalimaça kulturalo haj tradicie but purane, si o kher la paramićǎqo le Phurǎqo Vrïnćeoaja, jekh simbolo le kuraźosqo haj le inkerimasqo le vrïnćeanenqo. Laqi paramići, bićhaldi jekhe ʒeneraciaθar, haj savi sikavel o spirito kaj na-s mardo le komunitetaqo. 

O Them la Vranćǎqo si, sa kadja, jekh ćentru śerutno vaś ok bukǎ tradicionalo. Jekh andar ol maj dikhle bukǎ si o keripen le päpuśarenqo kaśosqe. Kadala skulpture artistiko si labǎrde and-o proćeso tradicionalo le śukǎrimasqo haj le thuvǎrimasqo le kaśosqo. O päpuśaro kaśosqo si kerdo andar kaśt paltinosqo, alosardo vaś lesqo inkeripen haj lesqe bukǎ jekhutne. Fiesavo päpuśaro si skulptime k-o vast kaθar ol butǎrne le thanesqe, sar si o Pavel Lupaśk andar o Nereźu, savo ingerel maj dur kadaja arta purani andar śeliberśa. 

O päpuśaro kaśosqo na-i numaj jekh laćho instrumento, ama vi jekh sibolo le tradiciaqo haj le identitetaqo vrïnćenicko. Maj anglal, sas labǎrdo vi and-o proćeso le mangimasqo and-o prandipen, sar jekh phandlipen maśkar ol duj familie. Ages, o päpuśaro kaśosqo si numaj jekh buki dekorativo haj anel o śukaripen le tradiciaqo and-ol khera le manuśenqe. 

O keripen le kaśosqo si jekh proćeso savo astarel le alosarimaça but miśto le thudesqo aba duślo. O thud si tatǎrdo haj pala kadaja ćhel pes ande lesθe kǎgo kaj te astardǒl. O kiral kerdo si ćhindo, kiravdo haj thodo and-ol forme kaj te avel les e forma savi kames. Pala kadaja, o kaśo si thodo and-e saramura haj mukhlo te śukǒl, haj o proćeso si agordino kana thuvǎrel pes thuveça śudro, savo del les jekh sung haj gusto jekhutno. Kadava kaśo thuvǎro na-i numaj jekh xaben, ama vi jekh tradicia haj sikavel sar ʒiven ol manuśa k-o gav and-o Them la Vranćǎqo. 

Kana dikhes o Them la Vranćǎqo, dikhesa na numaj ol dikhimata but śukar haj jekh komuniteta ʒivdi, ama vi jekh lumǎ kaj ol tradicie inkeren pen ʒivde pand-ol bukǎ ćaće. Kaθar o päpuśaro kaśosqo, k-o xurǎvipen popularo, fiesavi buki pa e kultura le thanesqi si jekh akharipen kaś te dikhes haj te phandes tut jekhe ʒivimasθe pherdo istoria. 

---

E Paramići le Phurǎqi Vrïnćioaja

E phuri Vrïnćioaja si jekh muj but śerutno and-e istoria la Vranćǎqi haj ïnsemnol o inkeripen haj o kuraźo le vrïnćenenqo. Kadaja paramići del maj dur ol laćhe bukǎ le kuraźosqe, te kames te keres vareso haj vi o pharipen opral savesθe trebul te nakhes, haj kothar avel o gogǎqo phurdipen vaś savorre ʒeneracie. Laqi paramići, bićhaldi sode nakhel e vremǎ pand-ol dume haj gilǎ, si vi akana jekh faro sikavimasqo vaś e komuniteta.

Pala e paramići, phenel pes ke ol maj śerutne gava andar e Vranćea sas kerde kaθar ol efta ćhave le Tudoraqe Vrïnćioaja. Kadala primisarde rekompensa, pala so marde and-o maripen k-o Räzboieni andar o 26 julio 1476, ol efta plaja le Vranćǎqe. Kadja, fiesavo andar kadala alosarde jekh plaj, paśal savesθe kerde maj palal ol gava: Negrileśti, Tulnići, Päuleśti, Spineśti, Bïrseśti, Nereźu și Näruźa.