E Diz Mikó

Kana sas and-o śukar foro katar ol punre le Plajenqe Ćukosqe, e Diz Mikó si o maj laćho alosaripen anda jekh eksperienca but laćhi phirimasqi. Bari, zorali haj eleganto, o vazdipen si laćhi anda e arhitektura le Palune Biandimasqi andar e Transilvania.

Kodova kaj śirdǎs o vazdipen sas o Ferenc Mikó Hídvégi (1585-1635), śerutno and-o ʒivipen politiko transilvanisko katar o śirdipen le śelberśesqo XVII, konsiliero le thagaresqo Gabriel Bethlen, jekh but laćho diplomato, kronikaro haj butʒanglo manuś le thagarimasqo Ćuk.

E diz sas kerdi anglal rećedinca thagarikani, o anav and-ol lila sas Mikó-újvár - e nevi Diz le Mikósqoi. Sas ćaćardi and-ol lila jekhtovar and-o berś 1631.

Kerdo and-o stilo italiano purano, o vazdipen nakhlǎs andar maj but paruvimata arhitekturalo śerutne and-e jekhto paś le śelberśesqi XVIII. Ol palemkerimasqe bukǎ haj ol zorǎrimasqe bukǎ kerde pen andar o ordino le ʒeneralosqo thagarikano o Stephan Steinville haj sas maśkar ol berśa 1714-1716. E diz palemkerdi sas trujardi atunći jekhe thule phuvǎqe valosθar kaj sas dreptungiularp. Ke sarkon śtar kolcoja sas vazdino po jekh bastiono. Akana, feri p-e rig sudiko maj daśtin te dikhen pen urmi kadalenqe. 

O plano la dizaqo, kerdo and-o berś 1735 katar o inʒinero marimasqo o Johann Conrad von Weiss, si ages jekh śerutni sursa drabarimasqi anda e istoria le monumentosqi.

O keripen la dizaqo astardiloi and-o 26 aprilie 1623, k-o deś berśa pala so o proprietari, o Ferenc Mikó Hídvégi, avilǎs o śero le thagarimatenqo Ćuk, Georgeni haj Kasin. 

Agordini and-ol berśa ‘30 le śelberśesqe XVII, e diz sas dini jag p-o 21 oktombrie 1661 katar ol trupi turko-tätaro le Paśaqe Ali andar e Timiśoara.

Pal-o palemkeripen andar o śelberś XVIII, e diz sas śerutni and-o brakhipen le Thagarimasqe Transilvania, ke sas e kazarma le thagarikane trupenqi ʒi and-o berś 1764.

Maśkar ol berśa 1764-1849 sas o sedio le Reʒimentosqo 1 Infanteriaqo Sekujsqo. Pala so e revolucia andar ol berśa 1848-1849 sas aćhavdi, e diz sas lini katar ol zorǎ marimasqe. 

Andar o berś 1970, and-e Diz Mikó si o Muzeo Sekujsqo le Ćukoqo.

O Muzeo Sekujso le Ćukosqo azbala tut pesqe kidimatença but kuć istoriaqe, arte plastikaqe, etnografia haj ol ʒanglimata la naturaqe.

And-ol livnǎ kerde anda ol „Valori palemkerde le somnale khethane barvalimasqe” daśtis te dikhes lila xramosarde vastesθar na but maladine, ćak korkorrune, purane lila, ama vi ćhinimata, ikoani vaj gada.

E ekspozicia „e Tipografia haj o ateliero phanglimasqo katar o Śumuleu Ćuk” azban tut andar ol lile haj ol śukar phanglimata lilenqe. Sa kathe si sikadi e presa vastesqi Kájoni, palemkerdi and-o śelberś XVIII.

And-e ekspozicia „k-o Truśul dromenqo” dikhesa momentoja but śukar andar e istoria le gavesqi, sar si e atmosfera le purane piacenqi andar e Mierkurǎ-Ćuk. 

Katar e Diz Mikó daśtis te ʒas teśal karing jekh aver than le forosqo Mierkurǎ-Ćuk – e Khangeri le Mileniosqi, kaj inklǒn avri andar laqi arhitektura śukar, maj frimi maladi ke aver khangeri. Sas kerdi k-o astaripen le śelberśesqo XXI, pala o projekto le arhitektosqo magǎro o Imre Makovecz. 

Paś-e Khangeri le Mileniosqi dikhesa e Khangeri romano-katoliko „o Somnal Truśu”, vazdini and-o stilo baroko maśkar ol berśa 1751-1758. 

Jekh aver monumento śukar khagerikane arhitekturaqo si e Khangeri e Somnal Maria andar o Śumuleu Ćuk, kaj si o korkorro Trandafiro Papalo dino and-o Bazino Karpatiko. Si o maj śerutno than pelerinaźosqo andar e Transilvania anda ol pakivale romano-katolićǎ.