O Konako Jon Gika

O Domenio katar ol Gergani, si paśa o Bukureśti, and-i lokaliteta Räkari, sas o so maj śerutno sikavipnasqo than and-i rumunikani kultura thaj and-i historia le rumunikani literaturiaqi, isindoj barǎrdo le personalituraθar le bare politikano manuś o Jon Gika. Sas jekh than kaθar nakhlǎs and-o vaxt but śerutne ʒene andar o sundal le rumunikani thaj evrpropikani politika, xramosarne thaj artisturǎ. Beśle kaθar and-ol kadala berśa o Vasile Aleksandri, o Nikolae Grigoresku, o Sir John Lawrence (jekh themesqo manuś anglikano, o dujto thagar le Indiaqo) thaj but aver. And-o gilabajpnasqo salono avenas ol but prinʒarde bilabne le vaxtesqe te gilaban khetanes le Aleksandriniaça, I ʒuvli le Jonos Gika, jekh prinʒardi pianista. Andar so anelas pesqe godi I Sabina Kantakuzino ʒanas ke kathe sas vi o but prinʒardo tablovo le Grigoreskosqo, I Rromni katar ol Gergani. Varesode phurane paramićǎ phenen ke k-ol Gergani astardǎs pes o Phanglipen le Rumunikane Themenqo.   

”Sa I lumja kamel te dikhel ol Gergani. Duj vaj trin vizitatorurǎ avile te dikhen haj mothovdǎs bare haj śukare dikhimata, thaj I lumja del duma and-o foro pala o laćho dikhipen, pala I simpliteta thaj o śukaripen amaro thanesθar katar o gav.” kadja xramosarelas o Jon Gika pesqi ʒuvlǎqi I Aleksandrina, and-o jekh lilorro andar o berś 1867.  

And-o parko le domeniosqe avel anglal amenθe jekh aver edifićio pherdo historiaθar: I kapela le kriptaça kaj si praxosrade o Jon Gika thaj pesqi ʒuvli I Aleksandrina. Ol but prinʒarde personaliteturǎ le kodolenqe kaj andinǎs ʒivipen kadale thanenθe thovdinǎs penqi amprenta p-o fiesavo barr, thaj o edifićio, xastravdo katar o phelipen katar ol avutne le familiaqe, aźukeren vi von lokhojpnaça te avel lesqe palem pesqo strafinǎripen kaj sas les anglal.  

Ol Gergani aresle o ćaći reśedinca la familiaqi Gika pala so o diplomato na maj kerdǎs buki, karing o berś 1890. O konako katar ol Gergani, palem vazdino and-ol duj etape maśkar ol berśa 1869 thaj 1888, pala ol skice thaj o dikhipen le Jonos Gika, katar ol arxitekturǎ Dimitrie Beridei thaj o Ʒeorʒe Mandra, xramosarelas pes sar vi aver rajkane bare khera andar I epoka and-i kategoria ”maisons de plaisance”. O palem vazdinipen sas les and-o dikhipen o barǎripen thaj o ućaripen le konakosqo, o uśtinipen le kapelaqe thaj o laćharipen le parkosqo. Sosqe von beśle k-ol endaja thaj k-ol amala, thaj jekhe andar lenθe sas proprietarurǎ vaj kerdinitorǎ le bare kherenqo katar o gav sas andar o Gika jekh sursa pesqi godisaripnasqi: pesqe phirimata and-i Moldova l-ol konaće katar ol Miklauśeni thaj o Jon Gika, daśtilǎs te del les jekh korkorutni nota, dinindoj lan jekh intelektualo thaj artististikano dikhipen. I biblioteka, ol duj piane, ol rangǎrimata, ol vitrine le phurane grekikane-romanikane bukǎnça denas jekh karatero le livnǎnqo. 

Pala o meripen le Jonos Gika k-ol Gergani and-o berś 1897, o Jon Gika sas praxosardo and-i but śukarni kapela le konakosqe. I Aleksandrina beślǎs maj angle k-o konako ʒi kana avilǎs o Jekhto Maśkarthemutno Maripen. Zorǎrdi te telǎrel othar kana sas lan 80 berśa, kadaja sas but dukhavdi sosqe na maj daśilas te iril pes k-ol Gergani. Kana beśli I germanikani armata kothe kerdǎs but nasul le konakosqe, thaj pala kadaja o izdrajpen andar o berś 1940 pheravel o etaźo thaj o ućharipen. Kana avili I nacionalizarea, o domenio si kerdo jekh gospodaria agrikulturalutni komunalo, thaj palal aresel rajonalo spitalo and-o berś 1950, thaj pala deś berśa maj palal sas kerdo ćhavenqe spitalo. O nasul labǎripen ingǎrel k-ol aver amboldimata le livnǎnqo, aver ulavimata thaj specifikane bukǎ. And-o berś 2009 o domenio isisajlo k-ol ćaće mośtenitorǎ kaj astardǎs pen te keren jekh baro palem keripnasqo keripen. Jekh bari rig la bukǎqo sas kerdi andar ol love la familǎqo, kaj kamel te del palem la konakosqe pesqo molipen, I kapela thaj ol funerarutne monumenturǎ.   

I kapela katar ol Gergani, phangli le konakosθar maśkar jekh dromorro, si mamuj le arxitekturaça le konakosqe kaj si lan okćidentalutni inspiracia. Voj aćhavel o stilo arxitekturalutno le ortodoksutne khangerǎ, sikavindoj o barǎripen le identitaqi le familiaqi Gika. Anglal le kapelaθe si o praxomasqo than la borǎqo le Jonos Gika, I Irina, biandini Kantakuzino, I opera le milanezo skulptoresqo Serafimo Bianki. P-i lespedea si skulptome si panʒi ingerǎ kaj ingǎrel lan k-o bimerimasqo ʒivipen, ol panʒi ćhave le thagarnǎqi kaj thon jekh girlanda o-o praxomasqo than le dejaqo. Bezexenθe o monumento sas vandalizime and-o berś 200. And-i zervi rig le kapelaqi si praxosardo o phral le Jonos Gika, o Pantazi, khetanes pesqe ʒuvlǎça kaj sas lan francuzikani origina, I Camille-Pauline Guyet de Fernex.   

O parko, jekh aver elemento kaj anel but lośaripen k-o Domenio katar ol Gergani, sas kerdino anglal te avel agorsardo o konako, p-o jekh than kaj si les 27 hektarǎ, sikavindoj I Veś le Vlasǎqo, kaj si paśal kadala thana. Ćaćes ke ol phiravimata k-i Viena, and-ol thagarne parkurǎ katar o Schonbrunn thaj o Laxenburg dǎs les inspiracia pe Jonos Gika, pala vi sar phenel ol lilorre bićharde and-ol kodole vaxta.