E Diz Histria

Paś-ol muja thavdimasqe le Dunärǎqe, p-o malo le lakosqo Sinoe, dikhesa ol aćhilimata le maj purane forosqe andar e Romïnia – o foro greko-romano Histria.

E Histria sas kerdi kam and-o maśkar le śelberśesqo VII anglal o Hristos katar ol grećǎ jonienǎ kaj avile andar o foro Milet andar e Tikni Asia. Ʒi te avel lini e Dobroʒǎ katar ol romanǎ sas e maj śerutni kolonia grećisko de p-o malo vesto le Kale Marǎqo. E diz sas kerdi and-o than kaj malaven pen trin bare ćivilizacii: sćitiko, traćiko haj joniano, phangloj kadja o Oriento katar e Europa Maśkaruni andar  e Dunärǎ (o antiko Istros).

And-ol berśa 480-475 anglal o Hristos, k-e Histria si e jekhto emisiunǎ prima lovenqi amare themesθar, kana marel pes p-o muj e didrahma rupuni le vulturoça pe jekh delfino haj e paramisi legenda IΣTPI (ISTRI), haj p-o dume duj śere manuśenqe  thovdine paśe haj boldine.

Jekh aver monumento śerutno andar laqi istoria si o paruvipen le reʒimosqo oligarhiko kodoleça demokratiko, k-e paś le śelberśesqi V anglal o Hristos, kadala sas xramosarde katar o Aristotel and-o lil prinʒardo „Politika”.

Avesa azbajlo te aśunes ke e Histria sas zorales peravdi haj dini jag biśvar ande 14 śelberśa. Biandili palem  sarkonvar sar e paramisiani ćirikli Phoeniks. 

Ol istorićǎ phende laqe „o Pompejo lahko” andar o barvalipen haj o butipen le materialosqo phuvǎqo arakhlo, e Histria na phendǎs inke sa laqi paramisi. Korkorruni haj but śukar, voj inkerel pesqe paramisǎ garade karing ol anglune berśa  sar jekh ćaći kapsula le berśenqi.

O jekhto zorǎripen romano la Histriaqo vazdel pes and-o śelberś II palal o Hristos. 

K-o maśkar le śelberśesqo III palal o Hristos e Histria si peravdi zorales katar jekh atako le gocenqo avilen p-o baro pani. O zorǎripen si palemkerdo kana sas thagar o  Konstantin o Baro (306-337). 

And-o śelberś VI palal o Hristos, kana sas thagar o Justinian (527-565), o foro prinʒanel jekh nevi perioada lulugǎni. Akana kerel pes palem e inćinta haj si kerde e basilika episkopala haj e basilika d-and-o sudo la dizaqo.

Ande jekhto paś le śelberśesqi VII palal o Hristos e diz si peravdi katar ol but invazii le avrune manuśenqe haj si mukhli katar ol palune manuśa  k-o maśkar le śelberśesqo VII palal o Hristos.

Kana sas thagara o  Dioklecian haj o Konstantin o Baro, e inćinta la dizaqi sas kerdi andar jekh sistemo brakhimasqo maj zoralo, efta turnojença brakhimasqe p-e rig vesto haj trin kolcosqe turnoja (SE, NV și NE). E rig esto (karing o baro pani) na sas kerdi turnojença brakhimasqe. Andar o Udar Baro, buxlo 3,30 metrojenqo, haj andar kodova de kar-o sud-vesto, 2,40 metrojenqo, daśtinas te ʒan and-e diz vi ol vurdona le pramakenqe. O Baro Udar sas brakhǎdo katar śtar turnoja rektangularo. Anglal o zorǎripen romano paluno (ol śelberśa IV-VII palal o Hristos), karing o vesto, sas trin valoja phuvǎqe kaj pherǎrenas o bkharipen la dizaqo.

O porto sas kerdo and-o sudo la dizaqo kaj te brakhel ol koräbii katar e balval de karing o nord-esto. And-e romano epoka ol koräbii sas tradine katar jekh faro kaj dikhǒl p-ol lovorre romano kerde k-e Histria.

Dikh o Muzeo le dizaqo Histria kaj te dikhes sa maj sastes o foro purano haj so sas paśe lesθe! Ol sikajimata si thovdine kronoliʒiko, bukǎnça interesanto, varesave lenθar but śukar haj korkorrune. 

Ćak k-o giripen and-o muzeo, dikhesa jekh tikno reliefo andar marmura le oxtotone grećisko devela, haj ande odola duj śere po jekh muj le Heliososqo (o Kham).

Jekh buki but śukar si e lista le barenqi le Gerusiaqi histrieno (o Sfato le phurenqo) andar o berś 138 palal o Hristos. Paśa odola 157 anava, o xramosaripen sikavel o drekreto pakǎjimasqo le preśedintosqo kaj sas atunći, o Artemidoros le Herodorosqo, kaj dǎs la asoćiaqe love anda o baroges sarkonberśesqo „le trandafirenqo” (Rosalia).