O ansamblo arheoloʒiko katar e Mićia

P-e zervi rig le Mureśosqi, angla o defileo Dobra, barilo ande Purani Epoka jekh andar ol maj bare kastroja auksiliaro andar e Daćia, haj vi lokaliteta purani Mićia. O kastro romano kathar sas jekh andar ol śerutne thana arakhimasqe haj kontrolosqe andar e provinćia, haj lesqo rolo sas te na mukhel kodolen save śaj ke si duśmanǎ te aven kothe d-and-o vesto.

Paśal o rolo baro militaro, e Mićia sas vi jekh andar ol śerutne thana kaθar inklǒl pes vaj intril pes and-jekh them, le Thagarimasqo Romano. Sas jekh than kaj ʒalas pes andre haj inklǒlas pes avri d-and-e provinćia, bukǎnça bikinimasqe but kuć, e diz kaj kidenas pen ol butǎrne, haj vi jekh than ʒivdo, tavernença, hanojença, manuśa kaj phirenas. Pakǎl pes ke sas vi jekh porto k-o Mureś, kaj kerelas o phanglipen le thaneça andral haj avrǎl e provinćia Daćia. Jekh andar ol bukǎ le soldacenqe kathar sas te dikhen so del pes duma p-e phuv, haj vi p-o pani, p-o Mureś,  karing haj kaθar e Pannonia. 

E importanta le lovenqi le thanesqi si sikavdi maj bute xramosarimatenθar, save sikaven ke kadaja sas diz (pagus), haj si vi śkole profesionalo, haj vi jekh bari aktiviteta le tradinimasqi le thanesqi. 

Ages, k-e Mićia dikhǒn, sar peravipen arheoloʒiko: o komplekso le paněnqo romano, e arena le amfiteatrosqi, jekh publiko vazdipen, haj vi ol urme biućharde le kastrosqe. 

---

Xarno istoriko rodinipen

O Kastro romano sas putardo de katar o astaripen le dujtone śeliberśesqo palal o Hristos, haj sas maj anglal vazdino andar phuv. Vov sas peravdo and-ol marimata markomaniko, save kerde pen kana sas thagar o Markus Aurelius, haj o kastro avela palem vazdino andar barr.  

Jekh śerutno momento and-o buxlǎripen le vazdimasqo katar e Mićia si atunći kana sas ol Severǎ. Atunći kerdǎs pes jekh ćaćo nevǎrimasqo programo gavutno, haj ol maj śerutne vazdimata sas palem kerde vaj nevǎrde.  

O peravipen le vazdimasqo astarel ande dujto rig le trintone śeliberśesqi. Ama o ʒivipen ʒal maj angle vi pala so na maj na-i e administracia romano, haj kadaja buki daśtias te dikhas la and-ol arakhimata arheoloʒiko andar ol śeliberśa IV-VII palal o Hristos.

---

Śerutne bare manuśa

Ol xramosarimata arakhle k-e Mićia den amen kuć informacie pa ol manuśa save ʒivisarde kathe kana sas ol romanǎ. Maśkar kadala, si vi duj ʒuvlǎ but śerutne. E jekhto si e Domitia, jekh andar ol cïra ʒuvlǎ vazdinitorǎ andar e Daćia, kaj vazdel, pesqe lovença, jekh templo vaś e devli Isis, k-e Mićia. 

Okojaver sas e maj śerutni ande jekh paramići kamimasqi but śukar, ama kaj agordel pes merimaça. Si pa e Aelia Hygia, jekh terni savǎ sas la 18 berśa, sas liberta, haj kerdili e rromni jekhe manuśesqi but śerutno andar e Daćia. Kadalaqo rrom rovel laqe paśa jekh xramosaripen kaj si p-o barr le praxomasqe thanesqo, ćhindo ages andral e khangeri reformato andar e Mintia.  

---

Kuć bukǎ 

E Mićia sas o than kaj ingerelas pes jekh ʒivipen ekonomiko zoralo, ćentro vaś o keripen haj o dinipen maj dur bukǎnqo, kerelas but materialoja vazdimasqe, ama vi jekh porto k-o Mureś, haj sas jekh porta katar ʒanas andre ol „but but kuć bukǎ” and-e provinćia Daćia. Andar ol atelieroja kaj sas putarde kathe, phenas kodolen ol metalurʒiko, ćeramiko, le kerimasqe le kokalosqe, kodola kaj xramosarelas pes p-ol barra kuć, haj vi ol atelieroja le barrutnenqe. 

Jekh rig andar ol bukǎ katar e Mićia arakhen pen ages and-ol kolekcie le Muzeosqe Themutno la Istoriaqo la Romïniaqo, le Muzeosqe la Ćivilizaciaqo Daćiqo haj Romano andar e Deva, le Muzeosqe Themutno la Istoriaqo la Transilvaniaqo, ama vi and-o barvalipen avre muzeojenqe andar haj avrǎl o them.