O Kastro Romano Katar O Sïnpaul

O gav hargitǎno o Sïnpaul si prinʒardo ages anda e rezervacia naturalo „o Popaso le ćiriklǎnqo”, anda ol heleśteurǎ pherde maćhença, ama vi anda ol londǎrimata de paśa lesθe. Arakhena les and-e xarr le Homorodosqi Baro, k-ol punre le Plajenqe Hargita, ande jekh than but śukar.

Ol barresqe ćokanǎ andar andezito arakhle kathe sikaven ke inke andar e preistoria kalavelas pes kon pe kadala phuvǎ. Ama ćaćarimata maj zorale pal-o kalavipen lonesqo k-o Sïnpaul si andar e perioada romano. And-e monografia pa o minerito, o istoriko haj o arheologo Volker Wollmann del duma pala jekh zorǎripen marimasqo paś-ol thana loneça kathar. 

O kastro auksiliaro katar o Sïnpaul si andar ol śelberśa II-III palal o Hristos haj sas o korkorro zorǎripen marimasqo śerutno de p-e xarr opruni le Homorosoqi Baro. Paśe lesθe zinzǒlas jekh gav romano (o vikus-o). 

Akana, o kastro na dikhǒl opral, ol aćhilimata le strukturenqe romano arakhindoj pen tal-o vazdipen haj tal-ol khera de akana, kaj si e khangeri unitariano  haj e śkoala themesqi, kaj maladǒn ol droma źudecǎno o Sïnpaul-Bädeni haj o Sïnpaul-Rupǎ.

Xarno istoriko rodinipen

O jekhto kaj pakǎjlo ke si jekh kastro k-o Sïnpaul sas o Balázs Orbán. Kadaja buki sas and-e dujto paś le śelberśesqi XIX. And-o berś 1942, o zorǎripen sas arakhlo katar o István Paulovics. Ol xunavimata phuvǎqe de maśkar ol berśa 1957-1958 dine avri bukǎ śerutne pa ol kotora haj sar sas vazdino.

Pakǎl pes ke o jekhto kastro, kodova kaśtuno, sas vazdino and-e jekhto paś le śelberśesqi II. O dujto kotor, le kastrosqo la inćintaça barresqi, śaj ke si andar e dujto paś le śelberśesqi II. O kastro barresqo sas rektangularo haj 150 x 133 metrojenqo.

K-o sito katar o Sïnpaul sas arakhle ćeramika, lovorre, haj vi jekh somnal altaro kalkarosqe barresqo, kaj anel amenqe gogi pa jekh konductor salinarum. O xramosaripen and-e latina sas amboldino kadja:

Pala kadava xramosaripen, o Kajus Iulius Valentinus sas arendaśo le salinenqo kathar, haj o Julius Omućio sas jekh funkcionaro, liberto (sklavo dino drom), kaj administrilas pesqe patronosqe okni lonesqe. 

Jekhune eksperience

Na śaj te ʒas andar e komuna Märtiniś bi te dikhes e xaning paněça londo. Vi ke si sa maj frimi, ol londe xaninga si ages bukǎ kuć vaś-ol manuśa kathar. Akana but berśa, ol gavesqe manuśa sa lenas pani londo anda penqe bukǎ sarkone divesenqe haj anda ol ʒivutre kheresqe. 

Kana plaćal tut e arhitektura tradicionalo, av p-ol drome le gavesqe Komäneśti. Dikhesa khera haj udara kaj daśtin te aven dikhle sar ćaće biźuterii popularone artaqe. 

La artaça daśtis te maladǒs vi and-o gav Fäʒet, kaj si o śukar Parko liparimasqo o Román Viktor. Jekh aver than śukar le gavesqo Fäʒet si o Kher le nakhle berśenqo, kaj si sikade o kher haj ol bukǎ le sade sekujosqe katar o gav.