E Filatǐn Mikó

De sar ʒas p-o than le kontosqo Miklós MIKÓ Jr., mukh tut ingerdo karing e bari filatǐn katar o dromorro sikavdo le rukhença but phure. Kana areslǎn angla o vazdipen, na-j sar te na pućhes tut, sar pućhen pen vi okolaver phirtune save kame te ʒanen: Si e Filatǐn Mikó jekh replika transilvänisko le Filatǐnaqi Élysée andar o Paris? Kodola save prinʒaren phenen pa ol miazimata kaj dikhlǒn le facadaqe haj o plano le vazdimasqo, ama vi kana na-j jekh dinipen anglal zoralo, dikhesa ke o baro vazdipen andar o Olteni si jekhutno kadja sar si vov. 

E Filatǐn Mikó si jekh monumento istoriko but śerutno and-e mośtenirǎ kulturalo le źudecosqi Kovasna, kadja ke o than saves si les kam 10 hektarǎ haj e filatǐn sas kinde na de but vremǎ katar o źudeco Kovasna haj e Komuna Bodok. 

---

E paramići le duvarenqi

Ʒa pakǎimaça andre, kaj sikavdǒla pes tuqe e but interesanto paramići le duvarenqi. E filatǐn si la kadava anav vaś ol pikture muralo but kuć haj jekhutne and-e Europa Ćentralo, dine pande tradicia le butǎrnesqi transilvänisko „laćho savorrenθe”, o Péter BODOR.

Ol fresće phiraven tut pande ol panʒ andar ol livnǎ le filatǐnaqe haj anen anglal maj but tematike: sćene vïnätorǎqe si sikavimata phare le marimatenqe napoleoniano, kaj si ol kadroja naturalo haj dikhimata le forojença europeano. Vi maj but, and-o than sovimasqo le kontosqo daśtis te dikhes jekh sćena śerutni andar o ʒivipen le Napoleonosqo BONAPARTE, vorta jekh kopia pala e opera le piktoresqi franćezo Horace VERNET: „Adieux de Fontainebleau”.

---

O nakhipen haj o avutnipen le manuśesqo p-o grast

Pa e istoria le thanesqi - śaj ke na aźukerdǎn tut - ama jekh nevi epoka astarel te kerdǒl and-e vremǎ maśkar ol marimata, e filatǐn haj o than laqo si kinde katar jekh industriaśo saso andar o Braśov, Emil SCHMUTZLER. Vov kamlǎs te del le vazdimas jekh stilo karakteristiko le filatǐnenqo vïnätorisko, kerdǎs e „Sala le vïnätorǎqi” jekhe mobilaça but bari andar kaśt skulptime, vopsime and-o kalo, savi sas than aźukerimasqo le manuśenqo katar ol partide vïnätorǎqe. 

Le neve xulajesqe ćajlǒlas lesqe, sa kadja, o barǎripen le grastenqo rasaqe. And-o than le facadaqo daśtis te arakhes vi o blazono sastrutno, savesqo sikavipen sas labǎrdo atunći vaś o sikavipen le ʒivutrenqo.

Trujal kadava kamipen sas khuvdi jekh ćaći paramići pa o telǎripen haj o boldipen khere jekhe rasaqe grastesqi savi si ćak kathar. Pala but vremǎ, o grast kaj kerel grastorren sas ando k-o Olteni katar e Hergelia Statosqi andar o Szilvásvárad, Ungaria, haj si maśkar ol palutne feloja grastenqe le liniaqe genealogiko katar o astaripen. 

Ages, kaś te sikavdǒl o nakhipen le thanesqo, si organizime ande fiesavo berś Ol Gesa Ekvestro Koväsneano haj o Konkurso Maśkarthemutno Vurdonenqe duje grastença. Maj dur e Filatǐn Mikó avela kućǎrdi sar Muzeo Ekvestro Sekuisko, ćak vaś e tradicia le barǎrimasqi le grastenqi. Kadja, laqo gi avela vi and-ol berśa, haj ame ʒivasa palem laqe vremoja o maj laćhe. 

---

Jekh dekoro sar filmosqo

And-o aprilo 2023, e Filatǐn Mikó kerdili platovo filmarǎqo varesave sekvencenqo andar o filmo italiano „Didi”, kerdo katar o Edoardo Winspeare, pelikula savǎ si la anglal e paramići jekhe rajnǎqi savǎ si la 70 berśa, binadi ande jekh familia barvali andar e Transilvania, savi trebul te boldel pes and-o than kaj biandili haj savi kerel pes amalin le ʒuvlǎça savi dikhel laθar. Ol kadroja sas filmime vi and-e sala śerutni le filatǐnaqi haj vi and-ol livnǎ maj tikne, haj kodola save kerde o filmo kerde vi maj but dekoroja spećialo, save si andar o śukaripen andral e filatǐn.