Bukă xamasqe tradicionalo andar o Them le Huculenqo - o Fundo la Moldovaqo haj e Moldova - Sulica (SV)

Linko kopiime!

Akharas tut te xasares tut and-e paramići xamasqi le Themesqi le Huculenqi, and-ol komune o Fundo la Moldovaqo haj e Moldova - Sulica. Jekh than xamasqo ćaćes jekhutno. Kadana than, kaj si and-o nord-vesto le źudecosqo Sućeava, si la verver forme reliefosqe haj śukar, haj si rig andar o dikhipen tal-o Karpacǎ Orientalo.

E komuna o Fundo la Moldovaqo si ande jekh depresiunea but śukar, kerdi kaθar o phiripen le paněsqo Moldova, thodi p-ol ućimata le Obćinǎqe Mestekäniś haj akhardi le paněsθar Moldova. Kadaja si jekh ćaćo barvalipen etnofolkloriko, jekhe istoriaça barvali, xramosardi de andar o śeliberś XX. O Fundo le Moldovaqo si jekh punkto referincaqo vaś ol rodimata soćioloʒiko, haj si vazdino opre kaθar o istoriko Jon Nistor haj si jekh andar ol śtar thana le jekhtone rodinimatenqe soćioloʒiko andar e Romänia, tradine kaθar o Dimitrie Gusti. Kathe, e kultura tradicionalo arakhel pes and-ol bukǎ arhitekturaqe tradicionalo, o ʒivipen le gavesqo, ol bukǎ kerde manuśenθar, o xurǎvipen popularo, aćara haj ćeremonie, haj den jekh ćaći eksperienca le giesqe ʒivimasqe.

O dikhipen tal-o plaja kadale thanesqe del vi maj but śukaripen le dromesqe le xamasqo, haj del vi jekh kadro naturalo tradicionalo, kaj arakhesa arome ćaće haj bukǎ thanesqe but laćhe. And-o Fundo la Moldovaqo, xasa kiral kaśkavalo thuvǎrdo, kiral xamime, urda Deluc haj but aver. Kadala bukǎ si kerde griźaça, haj inkeren o ćaćipen le gustojenqo haj le sungenqo andar kadava than.

E komuna Moldova - Sulica, kaj si jekh cïra maj k-o nordo pe sakodoja xarr le paněsqi Moldova, sikavela tuqe ol sekretoja le xamasqe huculo haj ol jekhutne tradicie kadale kidimasqe etniko. Kathe xasa xävic kolompirença haj thud śutlo andar e kući ćikuni, tokane andar mas bakrano, pastrama, manro kolompirença haj malaja vaj borśo sfeklaqo. Sa kathe daśtisa te xas andar e but laćhi salata xuxurrenqi, kerdi but laćhes andar ingredientoja le thanesqe. Vaj kon ʒanel, śaj ke daśtisa te keres la tu pa e tradicionalo receta.

Vaś kadaja trebula tut 5 km tikne xuxurra, thovde miśto. Pala kadaja śuźǎresa len haj kiravesa len and-o pani loneça, kam 30-40 minuturǎ, ʒi kana kovlǎn miśto. Pala so kiravdile, mukhes len te inklel o pani andar lenθe haj te śudrǒn. Ćhes 3 kg gogośarǎ, 1 kg purum, ćhinde xurdes, haj o baico xamies les andar 2 rroja lon thulo, 8 rroja cukuro, jekh kući śut haj 2 kućǎ pani. Pekesa e purum ande varesode rroja ulejo. Kadaja buki del vi maj laćho gusto le salataqe, maj but kana e purum si peki, haj na-i ćhudi zeleno. Ande jekh pirri bari, ćhesa savorre ingredientoja vaś o baico, lokhes, and-o pani kiravdo. Sar keres kadaja buki si but importanto: astaresa le gogośarença ćhinde felǎ, haj uźarde kaθar ol semince, haj pala kadaja ćhesa pala 8-10 minuturǎ vi e purum. Pala kadaja ol kotora le morkovosqe kam 10-12 minuturǎ. Ol xuxurra ćhes len k-o agor haj mukhes len te kiravdǒn kam 10-15 minuturǎ. Kana kiravdile ol legume mukhes len te beśen jekh cïra, haj dikhes te na śudrǒn prǎ but, haj te xamies len. Ćhes e salata ande borkane kaj si gata kiravde. Inkeres kadava xaben but laćho and-o beći haj xas les kana si śil kirre amalença haj le familiaça.

Kana ćajlǒl tut o xaben haj o phirimata pa o xaben, si musaj te ʒas k-ol evenimentoja le thanesqe kaj si spećialo, sar si o Baroges Brodina Hocul vaj e Diz le Thudarenqi andar o Kïmpulung Moldovenicko. Kadala evenimentoja phenen ke dena tut sunga ćaće haj jekhutne eksperience xamasqe. Kadja, o Them le Huculenqo aʒukerel tut te ingerel tut ande jekh phiripen xamasqo but śukar, maśkar jekh dikhipen but śukar telal ol plaja haj jekh kultura tradicionalo barvali. Av haj dikh ol tradicionalo bukǎ, ol ćaće recete haj e ćaći kultura kadale thanesqi haj mukh tut ingerdo kaθar ol sunga ćaće haj kaθar ol dikhimata but śukar.

And-o Fundo la Moldovaqo haj e Sulica Moldova, duj komuniteturǎ butǎrnenqe sikaven pen maśkar ol tradicionalo bukǎ xramosarde:

E Ferma le guruvnǎnqi Deluc del kadala bukǎ kerde andar thud:

O Kaśkavalo Thuvǎrdo Deluc: Jekh xaben savo kerel pes prinʒardo pand-o gusto, o sung haj lesqo thulipen, kaj si dini kaθar ol proćesoja biokimiko so keren pen kana si mukhlo o kaśkavalo te puranǒl haj si thuvǎrdo tradicionalo. Kadava si thuvǎrdo ande kotora bare, kam de 1,5 kg, haj si les maj but thulipen desar aver kasave bukǎ. Kadaja del les maj laćho gusto. O keripen si le vasteça, bukǎnça tradicionalo spećifiko.
O Kiral Xamime Deluc: Kadava kiral si les gusto, sung haj thulipen, kerde kana si xamime, mardo haj inkerdo miśto. O puranipen le kiralesqo kerel pes and-o kaśt, haj sǎ si kerdo le vasteça, haj labǎren pen bukǎ tradicionalo.
E Urda Deluc: Voj si verver anda kodoja ke si la aver gusto, sung haj thulipen, haj kadala bukǎ si dine kaθar o laćhipen le thudesqo haj kana si xamime miśto haj si inkaldi e zumi andar laθe. Kadala si la maj but thulipen desar aver kasave bukǎ, haj sikavel pes o gusto haj o sung, kaj si kerde kana kerel pes e urda. Savorre etape le kerimasqe si kerde le vasteça, bukǎnça tradicionalo, vi o takǎripen jagaça vorta andar ol kaśta.
O Kaśo Deluc: Kadava kiral sikavel pes pand-o gusto, o sung haj o thulipen kerde kana sas mukhlo te puranǒl haj te śutlǒl. O keripen si te labǎres o keago naturalo haj kerel pes le vasteça, bukǎnça tradicionalo spećifiko.

E familia Kiśćiuk kerel verver guglimata haj konserve legumença, kaj bućhǒn „O Beći le huculenqo”:

Ol Meriśoare Likhǎrde: Kadala si kerde andar e pherr meriśor de p-ol plajna andar e komuna Moldova-Sulica, kaj si k-ol ućimata maśkar 1.200 haj 1.400 metrǎ. Ol meriśoare likhǎrde si kerde pherrença peke kana si bare, kidine manuśenθar d-and-ol vazǎ. Kadala pherra han pen prospeto vaj kerel pes xum, kompoto, ʒemo haj ćeajoja. Sa kadja, ol patrinǎ haj e pherr meriśor labǎren pen vi vaś bukǎ terapeutiko. O kidipen kerel pes ande-e septembra-oktombra, kana si len ol maj but substance aktivo and-e lenθe.

Kadala bukǎ tradicionalo sikaven o ćaćipen haj e tradicia le xamasqi le thanesqi haj si gata te del tumen jekh eksperienca xamasqi spećialo and-o Them le Huculenqo.