E khangeri reformime andar e Daja

Kerdi and-ol śelberśa XIV-XV, and-e perioada arpadiano, e khangeri andar e Daja si verver andar o śukaripen le arhitekturaqo gotiko bukǎnça andar o palembiandipen italienisko.

E maj śukar buki la khangerǎqi si o tavano kasetime piktime, jekh jekhuni opera kerdi andar 56 verver kasete. Ol motivoja lulugǎne haj ol simboliko desenoja piktime del tut jekh phiripen kosmogoniko and-ol kotora le ʒivimasqe, andar e simbolistika le astarimasqi haj le barǎrimasqi le devlikane kreaciaqi. Ol fresće albastro-zelena de maśkar ol nervurǎ le altarosqe, kerde motivojença veʒetalo, sikavel ol influence le palembiandimasqe italianianisko. Maśkar lenθe si thovdine vi blazoanǎ le le thagarikane manuśenqe kathar. 

Ol fresće kaj sikaven les le Somnales Kristofor, kaj si andar ol śelberśa XIV-XV, keren kaj e khangeri te avel maj śukar. Haj maj si vi bukǎ aver, ol maj śukar si ol devlikane paramisǎ, e Paramisi la Margaretaqi, o Sutipen le Drabarnenqo vaj e Paramisi le Somnale Ladislauosqi.

Kadja sar sas ande but aver thana, ol katolićǎ kerde e reforma, e khangeri kathar sas kerdi ande jekh khangeri reformime-kalvino, kana ol fresće sas ućharde varoça. Vi e struktura, haj vi ol xurǎvimata la khangerǎqe sikaven ages ol paruvimata le berśenqe haj o barǎripen le kulturalone haj devlikane ʒivimasqo le manuśenqo.

Ol phuvǎqe rodimata phenen ke si, and-o than kaj si akana e khangeri, jekh struktura romaniko maj purani, andar o śelberś XII. O naoso, anglal boltime, si o maj purano kotor la khangerǎqo. 

Paruvimata arhitekturalo maj but sas k-o agor le śelberśesqo XV, kana k-o naoso maj kerdǎs pes jekh bolta nervojença, haj o sanktuaro poligonalo and-o stilo gotiko sas kerdo jekha boltaça and-o truśul, and-o stilo kodole epokaqo. And-o turno ućo haj sano, kerdo maśkar ol berśa 1799-1804 katar o meśtero Gergely Mózes, si jekh klopoto kerdo and-o berś 1643.

Jekh butkamli paramisi kathar del duma pa trin sunesqe ʒuvlǎ kaj sas anglal: e Klára, e Dála haj e Ramocsa, kaj, nakhindoj andar kadala thana, kamle te keren penqe khera kathe. Ol sunesqe ʒuvlǎ paśarde pen katar kadala thana, maj but e Dála, kaj avilǎs kathe maj butvar, berśenθar. Kadja, o anav le gavesqo avel katar kadava phanglipen spećialo, inkerindoj e amprenta le sunesqe ʒuvlǎqi Dála and-e laqi istoria haj identitatǎ.

P-o duvar nordiko la khangerǎqo dikhas kotora andar e freska kaj sikavel e paramisi le Somnale Ladislauosqi, jekh ćiklo paramisěnqo kaj sas maj anglal kerdo pe sa o duvar. E sćena Telǎrimasqi k-o maripen inkerdi śelberśa. Dikhas ol putarde ranga kaj kerenas e paramisi le ʒivimasqi haj le bukǎnqi le somnale thagaresqi Ladislau I la Ungariaqo. Kamlo haj dino pakiv, o Ladislau sas jekh marno haj xulaj ośtenqo prinʒardo anda lesqi pakiv, haj o kamipen karing o pakǎjipen haj ke kerdǎs butvar milostenia  si sikade butvar and-e devlikani arta magǎro.

And-o 20 augusto, ande sarkon berś, ol manuśa kiden pen te liparen le Somnale Thagares Śtefan. And-e kadava ges kerel pes vi jekh devlikani sluźba spećialo, kaj te anel gogi pa so kerdǎs o thagar anda e istoria haj e kultura le magǎrojenqi. O Somnal Thagar Śtefan, prinʒardo vi sar o Somnal Śtefan la Ungariaqo, sas o jekhto thagar le kreśtinone Ungariaqo.

Daśtin te ʒan maj dur ande tumaro phiripen devlikano karing o Dïrźju kaj si e Khangeri zorǎrdi unitariano, monumento brakhǎrdo katar o UNESCO, savesqo vazdipen astardilo and-o śelberś XIII. O monumento si but prinʒardo anda lesqe fresće.