E evangeliko khangeri Herina

Ol arhitekturalo barvalimata romaniko arakhen pen orkaj and-e Transilvania. Ol maj but si and-o sudo kadale thanesqo ama vi and-o nordo si sa kadja de śukar. Kana aresen k-e Herina, and-o źudeco Bistrica-Näsäud, daśtina te dikhel jekh parni biźuteria kaj bućhol e khangeri evangeliko. Kadaja inkerdǎs pes but miśto.

---

Xarno istoriko rodinipen

E khangeri andar e Herina si jekh andar ol maj śukar romaniko vazdimata na feri andar e doar din Romïnia ama vi andar e maśkaruni Europa le śelberśesqi XIII. Kathe daśtin te aśunen śukar paramića pala thagara haj thagarnǎ, nobilǎ haj arhitekcǎ kaj ćhute o dumo savore te vazden haj te inkeren kadava śukar monumento khangerikano. 

O vazdipen si kerdo bazilikalo trine navença, duje turnojença and-e angluni rig vestuni, kaj xurǎvel jekh giripen jekhe putarimaça paśćirkularo. Ćhuti karing o esto, e śeruni nava phandel pes jekha absidaça paśćirkularo, haj ol navǎ paśune sikaven phanglimata dreptungiularo avral haj absidiolǎ paśćirkularo andral. Ol medievalo lila ćaćaren ke andar o berś 1200, e Herina sas ćhuti and-o baro domeniu feudalo le Dionysiusosqo Kacsics, kaj sas vistierniko k-e bar le thagaresqi Andrej o dujto, haj e khangeri bućholas anglal o Somnal Petru.

Śelberśença anglal e khangeri paruvel pesqe manuśa butvar, ama kadala ći paruven e arhitektura le vazdinimasqi, sar keren but. But śukar si o tabernakolo ćhindo śukar, o altaro haj o amvono, kaj anda pesqo sadipen kerel tut te aves pakivalo. Jekh but śukar dikhipen sikadǒl le manuśenqe anda ol felǎstrina kaj si and-e tribuna norduni, vaj opre, andar kodola duj turnoja.

---

O spećifiko le thanesqo

O dikhipen le thanesqo Herina si tal-o plaj kaj bućhol „Hagäu", o maj ućo  andar kadava than, kaj kerde pen lonesqe ankalavimata inke andar e perioada le romanenqi. Sa kadja, si te phenas ke o anav le thanesqo Herina si andar e ćhib ćeltisko, kaj „halina” si o lon.

E romaniko khangeri sikadǒl sar jekh sträźeri kaj brakhel le manuśen andar berśa maj phare desar kadala kaj si akana. Ćaćes, kadava than kultosqo, te daśtilas de del duma avelas les but te phenel. Vi pala berśa phare haj vi pala berśa lośale.

---

Barvalimata but kuć

Sa o arhitekturalo ansamblo si sar jekh angruśtik. Kasavo vazdipen romaniko arakhel pes maj cïra and-o esto la Europaqo. Ol formi sane haj ol detalii arhitektoniko si ćaćes spećialo.

E khangeri inkerdǎs pesqo jekhunipenhaj o stilo romaniko, bi te paruvel pes but ke kerde pen nevǎrimasqe bukǎ and-o paluno deśberś le śelberśesqo deśuenǎto.