O Kastro Romano ol Räkară Telune

Kana nakhlǎnas akana kam duj mii berśa andar kadala thana kingǎrde katar ol panǎ le Źiosqe, avesas azbajlo te dikhes ol kälärecä maurǎ. Beśenas and-o kastro katar ol Räkarǎ Telune, brakhindoj kadava than, ama vi kerindoj vareso kana avelas jekh atako de karing o esto opral e provinćia Daćia. 

Inke de kana sas ol marimata le thagaresqe Trajan le daćença (ol berśa 101-102 haj 105-106), k-ol Räkarǎ Telune sas kerdo jekh kastro marśosqo kaj na inkerdǎs but. 

Pala kodoja, kana sas thagar o Hadrian (ol berśa 117-138) vaj o thagarorro Antoninus Pius (anii 138-161), vazdinǎs pes kathe jekh inćinta kaśtuni haj phuvǎqi. 

Pala so o baro kastro phuvǎqo sas peravdo, k-o agor le śelberśesqo II vaj k-o astaripen le śelberśesqo III, palemkerdilo, akana barresθar. K-o maśkar le śelberśesqo III, sa o kastro sas laćhardo, kana but monumentoja epigrafiko haj skulpturalo purane sas palem labǎrde sar materialo vazdimasqo.

O kastro romano katar ol Räkarǎ Telune sas sa vremǎ tal-ol romanǎ kana sas and-e Daćia (ol berśa 106-270/275) haj si o maj śerutno kastro de p-e Xarr le Źiosqi.

O kastro sas dreptungiularo (170 x 141 metrojença), kerdo śtare udarença, śtare kolcosqe turnojença haj duje maśkarune turnojença, po jekh pe sarkon rig lungo. 

O maj śukar vazdipen andar o kastro si o vazdipen le komandamentosqo (principia). Si les 37 x 34 metroja haj o baro gin livnǎnqo sikavel ćaćes ke sas jekh vazdipen but baro. 

E kamera le stindardenqi de p-e rig de paluni sas kerdi trine zorǎrde kilença p-e avruni rig, sikavindoj ke vakeras pala jekh vazdipen etaźime.

E andruni bar sas la ande jekh kolco jekh baza barresqi vaśe jekh statuja, haj ande okolaver trin somnal xaninga. Pe jekh rig haj pe aver le andrune barǎqi sas maj but livnǎ.

Ke ol marimasqe manuśa Mauri Equites (kälärecǎ maurǎ0) andar o nordo la Afrikaqo sas and-o kastro katar o Räkari ćaćarel la jekh kotor marimasqe diplomaqo, arakhlo k-o agor le śelberśesqo XIX haj publikime inke andar o berś 1913, katar o Vasile Pïrvan. E diploma ćaćarel ke kadala maurǎ line e ćetäcenia romano kana sas o thagar o Antoninus Pius. 

Jekh andar ol sćeni kaj si opr-e Kolumna le Trajanosqi katar e Roma sikavel jekh atako karing ol daćǎ katar o korpo maurenqo tradine le Lusiusosθar Quietus. Ol maurǎ si sikade opr-ol grasta, bipodeme, jekha tunikaça xarni, le balença khuvde and-ol śuvice, jekhe tikne haj rotundo skutoça, inkerdo and-o zervo vast haj jekha sulicaça and-o daxno vast. Lenqe grasta na-i len salivari haj nići zen, sa kadala bukǎ phenen amenqe ke sas jekh kavaleria lokhi haj siguni.

Ol phuvǎqe arakhimata andar o kastro katar o Räkari si śerutne. Trebal te liparas kathe: e diploma marimasqi kaj ćaćarel katar avel e trupa, maj but śela kotora statujenqe andar bronzo, jekh umbo skutosqo, deśa cigli haj kärämizǎ śtampilime, deśa sastrune sulicenqe vârfoja haj bukǎ gadenqe marimasqe, lovorre sumnakaj, rup haj bronzo, bukǎ jagaqe, bukǎ bronzosqe, bukǎ kokalesqe haj si but pirǎ ćeramiko. 

But andar ol cigli haj ol kärämizǎ arakhle si len śtampila vaj xramosariamta lokhe le anavesa xarno (N M) le marimasqe unitatǎqo Numerus Maurorum, kaj phenen ke kodova kaj sas o korpo Mauri Equites sas kerdo ande jekh unitatǎ Numerus.