O barvalipen la komunaqo Läpuś

Khanći na si sar o Maramureśo kana das duma pa ol manuśa. Ande kadava than, o gav inke anel amenqe gogi pa ol vakance k-ol phure, pa ol droma ućharde haj ol śukar khera, pa ol źivutre sar khandel e ćar haj katar o xaben kerdo p-e soba. O Them  Läpuśosqo si andar ol maj laćhes inkerde thana, kaj o turismo areslo maj phares haj ol thana aćhile biparude.

 

E paramisi laqi astardili akana maj but de 3000 berśa. O ćaćaripen inklilo de tal-e mantia phuvăqi „le Turnosqi 26”. Pala ol xunavimata  phuvăqe, kathe arakhle pen ol urmi le manuśenqe inke andar e Epoka paluni le Bronzosqi, sar and-e Grećia antiko.

Kathe inke maj si khera tradicionalo arhitekturaça gavesqi, sadea xurăvdi, barimatença haj proporciença śukar. Ol khera inkeren ol simboloja ćhinde p-ol kile le târnacosqe vaj k-ol felăstrina. Si len duvara tenkujme phuvăça haj vopsime mierio - jekh albastru źivdo, rand sar ande kadava than. 

Te na mirin tumen kana arakhena manuśa and-ol popularo gada k-e koasa vaj kurke k-e khangeri. Ol khera, ol gada, ol aćara kathar  si rig andar jekh istoria kaj ćaćes kamema te dikhen la sode inke maj inkerel. 

O gav sas ćaćardo and-ol lila jekhtovar and-o berś 1293, tala o anav Dragosfálva (o gav le Dragośesqo), ama aver phenen ke o jekhto ćaćaripen sas and-o berś 1505, tal-o anav Lapos.

Anglal, e vatra gavesqi sas thovdini maj paśa o plaj, p-e xarr le lenăqi Ruoaja, haj trujal o berś 1600 o gav sas ingerdo ande lesqo than kaj si akana. 

And-o śelberś XV, o gav, haj vi aver thana transilvanisko, sas maj bute berśenqe tala o xulajipen moldovenisko, ʒi k-o Petru Rareś, kaj naślo k-o Ćićeu maśkar 1538-1541. Pala kodoja, and-o berś 1618, o gav sas tala o xulaj transilvanisko Sigismund Báthory.

Ol popularo gada kathar si jekh buki but śerutni andar ol manuśa andar o Läpuś, kadava dindoj lenqe jekhunipen haj liindoj rig k-o inkeripen la tradiciaqo ande kadala thana.

Ol gada źuvlikane si kerde andar o kostumo duje zadiença haj gad krecome k-e korr, haj o murśikane si andar jekh gad parno, sado, izmeni buxle anda o milaj haj ćioareći vaś-o śil. 

Kathe, ol gada si influencime vi pala o berśipen, haj ol ćhavorre, ćheja vaj ćhave, phiraven ʒi k-o 6 berśa jekh gad lungo ʒi k-ol punre. Pala so pherdile 6 berśa, k-ol gada le ćhajanqo maj avel e zadia haj jekh śurco lolo, kärämizio vaj rozo, ama pala so si prandeme o phiravipen la zadiaqo lole na-i mukhlo. Kadala si parude zadiença albastro, haj kana barǒn, lel pes e zadia kali.

O Them Läpuśosqo haj so si paśa leste si jekh ćaćo than p-e harta amare themesqi, haj kana areslăn kathe, trebal musaj te dikhes sa so aven angla kiro drom!

Kon kamel e natura haj te phirel daśtina te aven lośale katar o śukaripen le Defileosqo le Läpuśosqo, jekh andar ol palune thana veśane andar o Maramureś. O defileo źal pala e len Läpuś kaj, del but briśins, avel o than śerutno vaś-odola kaj keren raftingo. Maj but, kathe maj daśtin ol Keji Babaqe andad o sudo le Themesqo Läpuś vaj te dikhen e Peśtera Kokalença katar e Pojana Botiziaqi, kaj sas arakhle urmi beśimasqe, kokala erbivorenqe, ama vi katar jekh spećia xasardi ursosqi. Pala kadaja peśtera phenel pes ke sas o garavipen le haidukosqi o Pintă Vitǎzul.

 

Sa kadja, kana o turismo khangerikano si rig andar tumaro intereso, atunći phenas tumenqe anda varesode klipi ke e Khangeri kaśtuni andar Läpuś, jekh khangeri kerdi monumentk istoriko, kaj si inke andar o berś 1697. Maj daśtin te nakhen o prago vi avere khangerănqo, sar si e Mänästiră ortodokso kaj bućhol „o Biandipen le Devleaqe Dajorrăqo", e Mänästiră Rohia, ama vi e Khangeri kaśtuni katar o Rogoz.