I Khangeri Humor

I Khangeri le Humoresqi si jekh andar ol so maj phurane thaj maj prinʒarde sfuntone thana andar I Bukovina kaj telel o ćero, trujalutni katar jekh ʒivdo gav kaj arakhel lan de 500 berśenθar inkǎl.

Voj si opre p-o jekh plajn xurǎdo le rekhenθar thaj ćara, and-o jekh peisaźo but śukarno, si jekh andar ol so maj bare rodine thana andar kadava themesqo thanorro. Kana aresesa kathe, xakǎreça sosθar. 

 

 And-o jekhto rig na avel tuqe te pakǎs kana dikhes o rangǎripen avrǎl, kaj si lan but ”lolo le Humoresqo”, saves dikhes les maj but and-i sćena le thabarimasqo le Konstantinopoloesqo. I khangeri sas makhǎldi katar o Toma andar I Sućeava, o Humoro isindoj paśa vi ol khangerǎ katar o Voronec thaj I Moldovica sikavimata le bidikhlo proćedevo dekoravipnasqo kaj sas and-o vaxt le rajesqo Petru Rareś. 

 

I khangeri si jekh biźuteria ćaćes, jekh freska le rumunikano spiritualo sundal, isindoj jekh andar ol so mai śerutne ktitorie le moldovikano evo medio, haj si astardi vaś laqo molipen kulturalo thaj spiritualo and-o maśkarthemutno patrimonio UNESCO.

 

Vi kana si rig andar o ćexajpen le khangerǎnqo andar I Moldova, kadaja khangeri si but ververutni sar kolaver. Kathe sikavel pes, vaś o jekhtovar and-i moldovikani arxitektura, o putardo pridvoro and-o thaj le kodoles inklodome kadja sar ʒanasas, thaj I tainica, kaj si opral le kameraqi kaj si ol praxomajpnasqe thana.

O naoso si les jekh trujalutni kalota astardi katar jekh arkurenθar sistemo and-o moldovikano stilo. I kamera le praxomajpnasqe thana si lan jekh epaśćilindriko bolta, thaj kathe arakhas jekh udar karing I śopni kaj ingǎrel and-i jekh garavdi kamera: maj ćaćes I tainica, kaj si garavdo o khangerǎqo tezauro andar kaj avela daiśi nasul, thaj maśkar o naoso thaj o altaro si jekh phurani katapeteasma kaśtesqe. 

 

Ages, kathe si jekh vast raśajnǎnqo kaj ʒiven, rugin pen thaj keren buki maśar ol duvala le kilienqo. Thaj and-o ges le kurkesqo, inka maj daśtis te maj dikhes ol gavutne kaj aven k-i sluźba xurǎde and-ol tradicionalutne xurajmata. I Khangeri Humor si jekh korabia kaj avel andar o nakhlo vaxt thaj ʒal karin ol valurǎ le avere vaxtenθe.

 

---

 

O vazdipen le Khangerǎqo Humor, kadja sar dikhas lan ame ages nakhavdǎs pes and-e trin etape: 

And-ol anglutne deśe berśa le XV-to śelbersqo, o vorniko Ivan vazdǎs jekh Khangeri k-o Humoro, thaj and-o berś 1527 kadaja khangeri pheli ni ʒanas soθar. 

And-o berś 1530, o baro logofäto Toader Bubujog astardǎs o vazdipen le neve khangerǎqo barresqe kam k-ol 300 metrǎ karing nord-vesto maj dur le aćharajmata le phurani khangerǎqe, khangeri kaj aćhilǎs ʒi and-e amare gesa. 

Maj palal and-o vaxt le rajesqo Vasile Lupu, I khangeri avela trujalutni le zorale duvalença barresqi thaj vazdǎs jekh bareder turno. 

 

---

 

And-o patrimonio le Khangerǎqo Humor si but bukǎ kaj si len jekh dokumetaro thaj artistikano molipen, maśkar savenθe si miśto phenimasqe ol avutne: 

- I katapeteasma ćhindi artistikano thaj sumnakutni. Opral laθe si jekh truś kaj si xramosardo kadja: ”Kadava truśulavipen sas kerdo kǎr le o Movila, o mitropolito le Sućevǎqo, isindoj egumeno k-o Humoro o arximandrito Anastasie, and-ol gesa le rajesqo Petru Vojevod and-o berś 7098, 15 augusto” (1590). And-o xramosaripen phenel pes anda o George Movila (Migila), mitropolito la Moldovǎqo (maśkar ol berśa 1588-1591, 1595-1600 thaj 1600-1605), thaj vi k-o raj Petru Śkiopul (maśkar ol berśa 1574-1577, 1578-1579 thaj 1583-1591).   

- Śov ikoane bare, rangǎrde and-ol śerberśa XV-XVI. And-ol kadaka rangǎrimata si sikavde o Mintujtoro Hristos (duj), Le Devlesqo Daj (duj), O Soviepn le Devlesqo Dajaqo thaj o Sfunto Arxangelo Mihail. 

- jekh rajkano źeco kaśtesqo, kaj si andar o XVI-to śelberśesqo thaj avindoj les p-ol montanturǎ le spetezǎqi p-o jekh guruvnesqo śero. 

- jekh analogiono savesθe si o avutno xramosaripen: ”Kerdes les o Toma Fantanaru thaj pesqi ʒuvli I Bogina and-o berś 7063 o ćhon le septembrosqe” (1545). 

- jekh tikno truśul kaśtesqi, kaj si lan jekh xramosaripen kaj sikavel ke sas kerdi and-o berś 1623.  

 

---

 

Jekh var aresle kathe k0i Khangeri Humor, ol turisturǎ arakhena vi aver phiravipnasqe thana paśal: Ol Khangerǎ Arbore, Putna, Voronec, Sućevica, Slatine, Moldovica, thaj vi I Skaminosqo Diz le Sućevǎqo, o Muzeo vaś o Bukovineano Gav andar I Sućeava, I Salina Kaćika, O Muzevo le Rangǎrdo Arnesqo andar I Vama ( 15000 arne rangǎrde), O Muzevo le popularutne aćarimata andar I Gura Humorului, o Parko Ariniś andar I Gura Humorului, E Godǎripnasqo Kher Ćiprian Porumbesku, thaj aver.