Khera tradicionalo and-o Atid, Hargita

Kana areslǎn k-o Atid, and-e Hargita, miśto, o nakhipen putardǒl tuqe sar jekh lil bute patrinença. Kathe arakhle pen puranimata andar bronzo, monede daćiko, vasoja romano, vazdinile khangerǎ, khera tradicionalo, haj sa kathe… khuvde pen mie stadǎ phusesqe! 

Akharas tut te dikhes kadala gava. Si ćaće muzeoja avri, lenqe kherença purane parne sar o thud, oblonojença kaśtune haj suvimata k-ol pridvoroja. Na mukh o than bi te dikhes vi e khangeri reformime. Phabardi maj anglal sǎ, vi ol kudunǎ bilajle, sas kerdi palem haj ages, sar e ćirikli Phoenix, dikhel barikani and-o ilo la komunitetaqo.   

Ćajlǒla tut but o xaben tradicionalo sekuisko. Na telǎr kathar bi te zumaves o gulaśo sekuisko, ol mariklǎ kiraleça, e xävic haj aver laćhimata le thanesqe. Na bistresa len, kadja avela sǎ kiri eksperienca kathe!

E komuna haj obiectivoja dikhimasqe paśal

And-e komuna Atid arakhen pen ol gava Atid, e reśedinca le komunaqe, Kriśeni, Kuśmed, Inläćeni haj Śiklod, savenqi istoria ʒivdi khuvdǎs pes maj but śelberśa.

K-o 6 km vesto katar o Atid arakhas o gav Kriśeni, kaj si p-e xarr le paněsqi Kuśmed. Hotari le źudecosqo Hargita, e lokaliteta sas and-o berś 1879 jekh ćentro kulturalo le artaqo le kerimasqo staděnqo haj ol bukǎ dekorativo andar phusa.  

Na avel tuqe te pakǎs, ama si vi len lenqo muzeo! Tikne haj bare, sǎ ol modeloja staděnqe pheren ol livnǎ jekhe kheresqe tradicionalo andar o gav Kriśeni. Avri daśtis te dikhes jekh kolekcia andar barra naturalo, haj p-ol kile andar e bar,  kodola kaj dikhle o than sas ol direkcie katar aven. Daśtis te keres vi tu kadaja buki! 

Na-i cïra buki ke vaś 150 berśa kathe inkerdǎs e arta le khuvimasqi le staděnqi haj le bukǎnqi andar phusa. And-o berś 1879, kam jekh śel ʒene andar o gav kerenas kadaja buki. Vi ages maj but manuśa ʒanen sar te khuven, jekh obićejo bićhaldo andar ʒeneracia ʒeneraciaθe. 

And-o than kaj si akana e khangeri reformime vazdini and-o berś 1820 sas inke andar o śelberś XVI jekh khangeri kerdi and-o stilo gotiko.

Arakhlo plajenθar bare, o gav Kuśmed arakhel pes and-e xarr sakodole anaveça, haj sas ćaćǎrdo and-ol lila inke andar o berś 1332. Kathe daśtin te dikhen e khangeri le gavesqi kaj si andar o śelberś XIV haj si inkerdi pakǎimaça katar ol manuśa, ʒi ages.

---

Jekhune bukǎ arhitekturalo

E arhitektura le komunaqi dikhǒl pand-ol khera tradicionalo save inkeren ol bukǎ spećifiko le tradicienqe le thanesqe. Ol khera si vazdine andar materialoja tradicionalo, but and-o gav, sar si o kaśt haj o barr. 

O sadipen le formaqi le kherenqe, ol bukǎ dekorativo, ama vi ol akoperiśoja bange haj ućharde śindrilaça arakhen pen ande sǎ e komuna. Ol udara, ol felǎstrina vaj ol balkonoja le kherenqe si śukarǎrde pikturença haj xurǎvimata skulptime and-o kaśt.

O stilo arhitekturalo si verver pala o gusto haj ol kamimata le xulajesqe, haj e pakiv vaś ol kućimata kulturalo le thanesqe dikhǒn and-o sadipen haj o ʒaben le kherenqo.

---

P-o than la komunaqo Atid sas kerde verver arakhimata arheoloʒiko kuć, save barvalǎrde o barvalipen themutno. Maśkar kadala si jekh tover barresqo phabardo, vranovdo jekhe korkorre ćhinimaça, jekh ćelto bronzosqo andar e epoka le bronzosqi, jekh moneda daćiko felosqi o Filip o Dujto haj jekh kopia tetradrahmaqi sakole felosqi. 

P-e rig karing o esto le Plajesqo la Dizaqo, and-e xarr le Paněsqile Dizaqo arakhlǎs pes jekh zorǎripen duje śancojença, katar inkliste but kotora kirpićǎ, vasoja romano, ama vi kotora ćeramiko andar pasta biuźi.