O ƷABEN ANDRE AND-O FORO LE TRAJANOSQO – ULPIA TRAIANA SARMIZEGETUSA

Ande cïra gava andar e lumǎ si peravimata la kapitalaqe jekhe provinćiaqe imperialo. Thodo p-e rig d-and-o vesto le Themesqo le Hacegosqo, o tikno gav  Sarmizegetusa inkerel ʒivde ol bukǎ kaj nakhle. 

Kerdi maśkar ol berśa 109-110, katar o guvernatori Decimus Terentius Scaurianus, and-o anav le thagaresqo Trajan, e Ulpia Traiana Sarmizegetusa sas e kapitala vaś jekh xarno vaxt le Daćiaqi romano haj o than kaj sas o sedio le prokuratoresqo le lovenqo la provinćiaqo. Maj palal, e Colonia Ulpia Traiana Augusta Dacica Sarmizegetusa lǎs o epiteto de  metropolis.

Bolde tut parpale and-e vremǎ, akana kam 2000 berśa! San and-o Foro le Trajanosqo, o ćentro le forosqo romano. O griripen andre kerelas pes andar e porta monumentalo, arakhli duje xaningenθar p-e savenθe sas ol statuje varesave develenqe romano. And-e bar ućhardi marmuraça sas ol sokloja le statujenqe varesave thagarenqe saven sas len śertuno rolo and-o ʒivipen le forosqo vaj la provinćiaqo. Andar e bar nakhelas pes and-e în basilica, arakhli, po jekhe podiumosθar (tribunalium), p-e savesθe ol manuśa vakerenas haj kaj ol duj maʒistracǎ (duumviri) krisinenas. And-e curia ol membrǎ le konsiliosqe le forosqe denas duma pa ol pharimata le forosqe. 

Ol peravimata inke phenen pa e arhitektura but bari haj o ućo nivelo le tehnoloʒiaqo romano.  

---

E paramići le thanesqi

O reliʒioso ritualo le kerimasqo le forosqo romano Colonia Ulpia Traiana Augusta Dacica Sarmizegetusa si sikavdo jekhaθar andar ol jekhto monede marde and-e provinćia Daćia, jekh sesterco bronzosqo. P-o muj daśtis te dikhas o muj le thagaresqo Trajan, haj p-okoaver muj śaj ke si o guvernatori Decimus Terentius Scaurianus.

Sar o Romulus, o baro vazdinitori la Romaqo, kodova kaj del duma and-o anav le thagaresqo Trajan nakhel e maj śerutni brazda jekhe plugoça savesθe sas thode jekh guruv haj jekh guruvni, parne, le śingença xurǎvde.  Kadja sas sikavdo simboliko o than kaj vazdena pen ol zidoja andral le forosqe. 

---

Bukǎ arhitekturalo

O foro romano sas les forma dreptungiularo, baro kam de 600 x 500 metrǎ. Ol zidoja andral sas vazdine andar barr, haj sas uće kam de 5 metrǎ. K-ol kolcoja sas turnurǎ rektangularo. 

O foro sas k-o arakhipen le duje dromenqe śerutne le forosqe. O giripen andre kerdo andar jekh arko śtare putarimatença (tetrapylon) kerelas o nakhipen karing e bar kadalesqi. P-o frontono la portaqo śaj ke sas jekh xramosaripen so sikavel o vazdipen le forosqo, savo daśtil te dikhel pes vi ages and-o Muzeo Arheoloʒiaqo Sarmizegetusa.

And-o maśkar le forosqo na-s numaj vazdimata administrativo, ama vi jekh than bikinimasqo kaj sas varesave magazinoja (taberna).

---

Kuć bukǎ

Jekh aver vazdipen monumentalo, kaj si avrǎl ol zidoja o andrutne le forosqe romano si o amfiteatro. Kadales sas les forma elipsoidalo haj sas but baro.  Lesqe akse si dïlgo de 88 haj 69 metrǎ. And-o than d-and-o maśkar si jekh livni kaj sas jekh pegma, jekh buki kaj kerelas ol efektoja spećialo kana sas spektakoloja.  

Ande jekh andar ol sale le Muzeosqe Arheoloʒiaqe Sarmizegetusa, arakhesa o xramosaripen kaj phenel pa o Caius Valerius Maximus, jekh andar kodola save kerde buki la pegmaça.

Maj si aver peravimata saven trebul te dikhes len, kadja ke akharav tut te dikhes len tu and-o sito arheoloʒiko Ulpia Traiana Sarmizegetusa.