E Filatǐn Kálnoky andar e Xarr le Kriśosqi

Numaj efte kilometrojenθar katar o foro Sfïnto George, and-o gav e Xarr le Kriśosqi, si e Filatǐn Kálnoky, kaj beśelas maj anglal kathe jekh andar ol maj purane familie nobilenqe andar Transilvania. And-e istoria maj purani de 400 berśa le filatǐnaqi, ol nobilǎ le familiaqe Kálnoky line rig but k-o ʒivipen politiko haj administrativo le thanesqo.

Cïra thana daśtin te sikaven kadja de miśto o peisaźo le Romïniaqo gavutni haj o ʒivipen le barvalenqe transilvänisko andar kodola vremoja. Te aves te dikhes e Xarr le Kriśosqi si vi ages jekh laćho śajutnipen te ʒanas maj but pa ol bukǎ le nobilenqe pala e vïnätoarea, o barǎripen haj o arakhipen le grastenqo haj o antrenamento le husarenqo, ol manuśa save ʒan p-o grast haj si len arme, saven sas len jekh rolo śerutno and-ol marimata andar ol śeliberśa XIX haj XX.

Ages, e familia Kálnoky ingerel maj dur so ćajlilǎs le prǎphurenqe vaś ol bukǎ le grastença, k-o ćentro le ekitaciaqo kaj si ćak paśa e filatǐn. Ʒa kothe haj si musaj te lośares tut jekhe phirimasθar p-o grast andar ol maj śukar haj ol maj garavde gava andar o than Baraoltului!

E istoria la filatǐnaqi Kálnoky khuvel pes la istoriaça le familiaqi. Kana kerdilo o vazdipen de p-e Xarr le Kriśosqi, line rig but ʒeneracie le familiaqe nobiliaro Kálnoky haj but andar lenθe sas len, vaś verver vremoja o kher kathe. 

O vazdipen sas kerdo maj palal k-o astaripen le śeliberśesqo XVI haj barilǎs lokhes, haj k-o agor le śeliberśesqo XVII voj vazdelas pes pe jekh plano patrulatero, jekhe barǎça andral haj jekh turno portaqo thodo and-e phak estiko - dikhǒlas sar jekh ćaći filatǐn. Ages, aʒukerel te lel palem pesqo barvalipen haj baripen kaj sas la maj anglal.

E familia Kálnoky si andar o than Kalnik andar o źudeco Kovasna, paśe katar e Xarr le Kriśosqi. Inke katar o astaripen le śeliberśesqo XVI ol membrǎ sas len thana kathe haj sas len vi kher kathe. Andar ol jekhto membrǎ le familiaqe saven ol xramosarimata phenen len si o Péter Kálnoky haj ol duj ćhave, o Bálint haj o Tamás Kálnoky, kodola save kerde ol duj ranika le familiaqe.

Pala so mulo o Bálint Kálnoky e mośia sas dini le Jánososqe Kálnoky, savo aresel źude thagarikano o maj baro le Trine Skaminenqe. Pala lesθe avel lesqo ćhavo, o István, viće źude thagarikano le skaminesqo Miklośoara maśkar ol berśa 1627–1632. Lesqo ćhavo, o Sámuel Kálnoky, sas jekh andar ol maj śerune manuśa le familiaqe, haj kerdilo o vićekanćelaro le Transilvaniaqo and-o berś 1694. O konte Ádám Kálnoky, lesqo ćhavo, sas o maj baro le Skaminenqo Ćiuk, Georgeni haj Kaśin haj mulǎs and-o berś 1719, haj pala lesθe avilo o  Antal Kálnoky haj pala kadaja, o Lajos Kálnoky, o maj baro komite le Komitatosqo Turda.

And-o śeliberś XIX e filatǐn haj o than andar e Xarr le Kriśosqi sas dine le Jánososqe Kálnoky, saves sas les jekh kariera militaro and-o reʒimento le husarenqo sekuja. Jekhvar pesqe ćhaveça, o Féliks Kálnoky, saves na-s les ćhavorre, e ranik murśikani andar e Transilvania le familiaqi Kálnoky na maj sas. O than sas dino karing e raanik andar e Moravia le familiaqi, haj sas dini le Hugósqe Kálnoky savo, pala ol bare marimata, sas dikhlo sar o duśmano le statosqo haj sas thodo de telǎrel andar o them, haj anda kadaja, e mośia sas lini, haj sas dini palem le urmaśenqe ćak k-o agor le berśesqo 1990. 

Ćak paśa e filatǐn si jekh ćentro ekitaciaqo le familiaqo Kálnoky, savo ingerel maj dur ol ʒanglimata haj e tradicia le barǎrimasqi haj le arakhimasqi le grastenqe. E śkola le ekitaciaqi kerel kursoja antrenamentosqe sikaitorença themutne haj maśkarthemutne, korkorrutne vaj maj butença, śkole milajesqe haj phirimata p-o grast, kaj ingeren kodolen kaj kamen and-ol gava mai garavde haj maj cïra prinʒarde kothar, ama but śukar. Kodola savenqe ćajlǒl len e natura arakhena kathe jekh śajutnipen but laćho te dikhen haj te beśen le familiaça vaj le amalença, ande jekh than baxtǎrdo thanença sar and-ol paramićǎ. 

Paśa ol phirimata p-o grast save aźutina tut te arakhes haj te ćajlǒl tut o than le Xarrǎqo le Kriśosqi, arakhesa kathe vi aver obiektivoja interesanto save aźutina tut te xakǎres maj miśto e istoria kadale thanenqi. Daśtis te dikhes ol peravimata le kapelaqe de p-o plaj Kápolnatető maśkar e Xarr le Kriśosqi haj o Kalnik, vazdini and-o maśkar le śeliberśesqo XVII, savi sas kapela mulikani la familiaqi Kálnoky, o ansamblo le khangerǎqo romano-katoliko „E Sfïnto Treimǎ”, ori daśtis te ʒas vi maj dur, ʒi and-o foro o Sfïnto George, kaj phenas tuqe te ʒas te dikhes e Khangeri reformato zorǎrdi, o korkorro vazdipen medievalo inkerdo le forosqo, haj vi v-o Muzeu Themutno Sekuisko.