E Filatin Beldy andar Źibou

Kaś te areses k-o Filatin Beldy andar o Źibou o drom ingǎrela tut maśkar jekh veś baro, and-o gi le źudecosqo Sälaź. Pal’o phiravipen anda-i natura avela jekh anda-o nakhlo vaxt, and-o sundal le rajenqe magǎrea. 

E paramići le vazdipnasqo le filatinesqo phaglel pes maśkar o phanglipen le Kalmanosqe Beldy le Palmaça Wesselenyi and-o berś 1903, p-o jekh than dino katar o dad la borǎqo, Bela Wesselenyi. O than kaj sasas vazdino si p-o maj baro domenio la familiaqo Wesselenyi trujal le Źiboesθar, anavǎrdo katar le epokasaqe harte ”Lunka”. Lesqo sikavipen anel godi palal ol bare khera le Renaśteriaqe palutni thaj and-o stilo arhitekturalo palladiano, inspirime andar e arhitektura antiko grekikani thaj romano. Kathe si vi jekh mobiliero epokasθar but śukar - e biblioteka - jekh piesa kaj cira daśtil pes te avel rodini and-e jekh forma kadja miśto inkǎrdi and-ol filatina la Transilvanǎqe. 

Maśkar sea so von kerde, ol familie Wesselenyi thaj Beldy dine vast k-o barǎripen ekonomiko thaj socialo kadalenqe thanenθe. Sasas vi proprietarurǎ le hergeliaqi katar o Źibou thaj vïnätorea bare, śerutne politikane manuśa thaj inkǎripnasqe manuśa le editurienqe thaj reviste literarurǎ. O vaxt mukhlǎs amprenturǎ but xïvale opral le filatinesθe, sosqe sas nacionalizime and-o berś 1948 thaj sas kerdino azilo vaś phurenθe thaj spitalo vaś ol manuśa nasfale la śereça. Sas retroćidime le manuśa la familiaqe kaj avile, thaj andar o berś 2009 si and-i administracia le Konsiliesθe Źudeceano Sälaź. 

Av te rodes kadava rig maj cira ʒanglino patrimoniosθar thaj mukh tut phiravdo katar ol paramićǎ jekhe lumǎqe mudardi, tha’ pherdi farmekosθar!

E facada le filatinesqe Beldy andar o Źibou anel godi katar e splendoarea le Renaśterǎqe. E bar anglal, jekhvar jekh eksplozia luludǎnθar thovdine and-o jekh dreptungiularo plano, avel anglal elegancaça le akharnen save avenas filatinesθe. Ćaćes si trin vazdimata, e so maj bari isindoj e filatin etaźime, rezalitença kaj zinzaren pen mäjestriaça anglal thaj aven parpale śukar zejanθe. Jekh elemento kaj avel anglal le jakhenθe si e loggia buxlu, save inkǎrel jekh terasa pherdi farmekosθar maśkar kadala duje rezalitenθar.  

E filatin si les jekh but śukar histora thaj jekh importancia kulturalo semnifikativo sosθar e implikacia le familienqo save sas les and-e kulturikano thaj politikano ʒivipen le vaxtesθe. Vazdino and-o berś 1903 vaś o phanglipen le ternenqe Kalman Beldy thaj Palma Wesselenyi, e filatin sas pokindo katar e familia Beldy. E familia Wesselenyi sasa savaxt prinʒardi and-e zona andar o barǎripen le grstenqo, isindoj lan jekh andar e so maj bare hergelia andar e Transilvania and-o XIX-to śelberś. Maśkar o phanglipen kadalenqo duj, e familie Wesselenyi thaj Beldi thaj phangle vi ol hergelie.  

And-e bar le filatinesqe sasas thana vaś o teniso thaj andar o dresaźo le grastenqo. Bela Wesselenyi, o ćhavo le Miklosesqe Wesselenyi, sas jekh manuś kaj barǎrelas grasta but prinʒardo thaj sas les jekh hergelia but prinʒardi k-o Źibou. Pala’o jekhto maśkarthemutno maripen, lesqo ʒamutro, Kalman Beldy, sas implikime and-e politika thaj inkǎrdǎs verevrutne projekturǎ editorialo thaj kulturalo. E baronenqo magǎrea barvalipen sasas lile zorǎça katar ol komuniśtea trujal le berśenqo ‘50, kodoja kaj kerdinǎs le buten maśkar lenθar te naćen andar o them.  

Kana areslǎn and-e zona, te na bistren te keren jekh phiravipen maśkar ol trujalimata! Kǎr and-e lokaliteta Źibou daśtis te dikhes jekh bar botaniko but śukar, kaj lośarela tut but. Ol Bäile katar o Źibou si len paja mineralo thaj ćika save si labǎrde k-o drabaripen maj bute nasfalimatenqo thaj dukha. Kadala si organizime and-o jekh tikno komplekso balnearo, varesodença faćilitenθar kaj te den tut vast te beśes kathe jekh ges distraktivo and-o vesto aero: jekh specialo than vaś o gratari, teniso meselǎqi vaj teniso purneça. Daśtis te keres dromorra kaś te dikhes vi aver naturale objektivurǎ andar e zona sar si ol Kalkarele Ronaθar, e Bar le Zmejenqo katar o Gïlgäu Almaśesqo vaj e Peśtera katar o Kućiulat, kaj avela tut e okazia te dikhes but śukar rangǎrimata rupestrea.