E kaśtuni khangeri „Ol Somnal Arhangelă o Mihail haj o Gavril” andar o Tilekuś, Bihor

Anglal, le gaves sas les jekh khangerorri andar phuv mardi haj kirpicǎ, avri andar o gav. Phenenas laqe e Mukhli Khangeri. E paramići phenel ke ande laθe ol gavesqe manuśa garavde les le Filimonos Gligor, jekh lahïko kah naślo andar e armata austro-ungrikani. Anenas lesqe paj, xaben haj so trebulas les. Prinӡardǎs o vazdipen, haj anglal te ӡal pesqe kaj te avel k-o Uśtipen  le Horǎsqo, dǎs le manuśenqe andar o Tilekuś jekh śel de florinǎ sumnakune, te keren penqe jekh nevi khangeri. 

Kadja kerel pes ke, and-o berś 1783, and-o maśkar le forosqo, vazdine jekh khangeri andar kaśt steźarosqo. Si vazdini katar ol phrala Vasile haj Toader Indrieś, kaj avile kathe andar ol plaja, duruvǎnça k-o paruvipen anda giv haj aver bobǎ. Vazdini pe jekh fundacia barresqi andini katar e Xar Loli, si la jekh śukar turla gotiko haj jekh korpo transilvikano. Si trujardi katar jekh kuśtik boldime haj jekh koridori tang. Laqo anav si pala ol Somnal Arhangelǎ o Mihail haj o Gavril. Inkerde pen but andar laqe barvalimata, sar si jekh patrafiro suvdo sumnakune thaveça, ama vi jekh kandelabro but śukar. 

Jekh Khangeri Mukhli brakhǎrel jekhe manuśes haj bianel aver khangeri kaj ӡivel śelaberśa, dikh o than kaj aźukere tut te arakhes les! 

 

---

Xarno istoriko rodinipen

 
O gavutno Mank Teodor sas o dujto vazditori la khangerǎqo, kaj dǎs love te agordel pes o vazdipen. Kadja, o vazdipen la khangerǎqo na sas agorisardo katar o Filimon Gligor, ama sas tala o Mank Teodor haj o raśaj Gligorie, informacii kaj dikhǒn andar ol kiriliko xramosarimata andar e khangeri. 

 

Jekh andar lenθe phenel kadja:

„Kadaja somnal Khangeri kaj bućhol ol Somnal Arhangelǎ o Mihail haj o Gavril, amenθar kerdǎs pes le lovença le mulesqe lahïko o Filimon Gligor, vazditori haj maśkaritori -1785-”

 

O dujto xramosaripen phenel:

„O dujto vazditori sas o Mank Teodor, paroho sas o Popa Gligorie, biräu baro meśtero le gavesqo, vi agordine pen tala ol xulajimata haj ol vazdimata le Baćosqe Joan haj o Baći Dänäilä, andar e mila le ilalesqi zugravosqi o Mihail Polacek 1793.”

 

---

O jekhunipen le pikturěnqo

 

E piktura andruni sas kerdi and-o berś 1793 katar o zugravo Mihail Polacek, voj sas jekh buki maj but and-o vunoto kerdi. Bezexenθe, kadaja sas maj sǎ peravdi katar o paj kaj thavdino andar o akoperiśi, kerindoj musarimata bare k-e bolta, kaj sas palem kerdi pala kodoja katar e Direkcia le Monumentojenqi Istoriko. Ol pikturi de pal-ol duvara la khangerǎqe, vi ke dikhle pen maj frimi ages anda ol briśinda, sikaven le  Adamos haj la Eva,  haj vi avere somnalen. 

 

P-o ikonostaso la khangerǎqo dikhas sode de śukar si kerdi e sćena la Truśulǎrimasqi, ćhuti ande 15 rämi ande savenθe si piktime somnal muja, haj vi ande aver 12 ikoane biramaqe. E bangi rig si maj laćhes inkerdi, ćak and-o maśkar la ikonostasosqo dikhindoj pen sćeni le Mïntuitoreça - o Bianipen, o Bolipen haj o Uśtipen k-o devel Lesqo.

 

---

Korkorutne eksperience

 
O than kaj si e khangeri del but aver śukar eksperiențe haj thana turistiko. Jekh andar lenθe si o kidipen le istoriaqe haj ӡografiaqe siklǎrnesqo o Josif Tarćǎ andar o Tilekuś. Ande kadava si bukǎ andar e istoria, e arheoloӡia, e numismatika, e etnografia, ama vi śere katar ӡivutre mudarde vaj maćhenqe. O kidipen si ande jekh tradicionalo kherorro bihorǎno, kaj si kam 100 metrojença katar e khangeri. 

 

Andar o Tilekuś daśtis te areses sigo ande śukar staciunǎ Vïrćorog, kaj si feri paśe 10 km. Jekh aver than śukar si o lako Vida, savesqe panǎ paruven penqi rang ale pala o kotor le berśesqo.