E kaśtukani khangeri ”Sfinții Arhangheli Mihail și Gavril” andar o foro Beznea, o źudeco Bihor

Jekh ćaći kapodopera le popularo artaqi, e kaśtukani khangeri „Sf. Arhangheli Mihail și Gavril” andar e Beznea si jekh andar o maj miśto monumenturǎ le khangerenqe arhitekturaqe, haj si e maj bari kaśtukani khangeri andar o źudeco Bihor.

Vazdini and-o berś 1723 andar thule phalenθe andar steźaro khuvde sar ‘’phaka paparudaqe’’, phangli jekhe kuśtikaça kerdo and-o kaśt, sar jekh ‘’khuvdo śelo’’ haj jekh pridvori p-e savesθe si kerde tikne ilorre, e khangeri primil tut tates haj amalikanes. Andral si simplo, khosnença sivde manuśikane vastenθar haj ikoane purane piktime p-o kaśt. 

Ol tikne felǎstrina mukhen te ʒal andre jekh kovli dud, savi kerel e impresia jekhe biprinʒarde phandlimasça le Devleça. E khangeri inkerel and-e arhiva 49 titlurǎ lilenqe pa ol khangerǎ, dine avri maśkar ol berśa 1720 haj 1956. 

Ol phure le gavesqe phenen ke and-o Plaj le Khangerǎqo sas jekh khangeri ‘’p-ol talpe kaj aśtin te cïrden pen’’ haj ke voj ‘’sas cïrdini je guruvença andar o Filipi’’, haj ‘’ol purane raśaja sas len xurǎvimata gavutne, parne dïlgone gadença’’. 

Haj kana inkeres k-e natura, kathar aśtis te keres xarne droma k-e Kaskada le Bojosqi, vaj pe Xarr le Brätkucaqi, jekh tiknorro gavorro kaj ʒas and-e vakanca. P-o Veśorro le Kriśosqo Repede kaj aśtisas te beśes, te najos haj te astares maćhen. Vaj karing o nord, and-ol plaja le Plopiśorosqe, kaj aśtis te dikhes ol barra le hipuricenqe, urme le glaćiaro vaxtesqe andar e Xarr le Kriśosqi. 

---

Xarno istoriko rodinipen 

Sar nakhlǎs o vaxt, e khangeri sas kerdi vi maj śukar haj sas nevǎrdi kaś te inkerel pes sode aśtil pes de miśto. Ol jekhto kasave bukǎ sas kerde and-o berś 1864, atunći kana palem kerdili e piktura andral, haj e khangeri barili haj maj kerde vi o koro haj o pronauso.  Ol meśterǎ o Mikula Pavel haj o Teodor Tonciu sas na numaj kodola kaj line rig k-o vazdipen kadale duje bukǎnqo, ama sas vi maśkar kodola save dine love vaś e khangeri. And-e rig le khangerǎqi kaj sas vazdini aśtil te dikhel pes ke o ‘’khuvdo śelo’’ na-i kerdo and-e thuli phal, ama sas kerdi rigaθe haj astardi and-o karfǎ. 

Jekh sekolo maj palal, maśkar ol berśa 1964-1965, sas kerdi importanto vazdimata vaś o nevǎripen, katar ol meśterǎ o Butiri Teodor, o Marku Joan, o Vereś Konstantin haj o Brudaśka Dumitru.

---

O jekhipen le pikturenqo

E piktura kerdi k-o agoripen le sekolosqo XVIII, maj prećiso and-o berś 1777, inkerdǎs pes ʒi ages, haj sas agorisardi and-o kurento palal-brïnkovenicko. O zugravo savo piktisardǎs kadala zorale sikavimata reliʒioso, sas les sar suporto vi pïnza, vi kaśt, thodindoj ćaćes ol pakǎimata pa e piktura and-o stilo bizantino.

Sa kadja, e piktura la ikonostasosqi haj le absidaqi le altarosqi sikavel jekh tradicionalo ikonografia. Ol thagarikane udara si andar o stilo baroko haj si but eleganto haj śukar. And-e lenqi struktura dikhen pen 3 medalionurǎ pereke, p-e trine nivelurenθe. Ol trupurǎ, ol kontururǎ haj sar si kerde ol muja lenqe, sikaven so laćho si o manuś savo kerdǎs len and-e kadaja kuć khangeri.