E kaśtuni khangeri Sf. Nikolae la Mänästirăqi Lupśa

Te ʒasa andar e śukar Xar le Arieśesqi, maśkar ol Plaja Apuseni, aśtis te dikhes vi ol but śukar peisaźurǎ haj vi e maj purani kaśtukani khangeri andar e Transilvania.  Vazdini and-o berś 1429, e kaśtukani khangeri kaj bućhol „O Svunto Jerarho Nikolae” le Mänästirǎqo Lupśa si la forma navaqi, k-o astaripen sas la numaj altaro haj naoso, o pronaoso haj e turla-klopotnica sas thode maj palal.

Andral, dikhesa but bukǎ śukar, sar si o tavano thodo and-ol kasete jekhe dikhimasqo kalvino, savo sas thodo and-o than le boltaqo semićirkularo le khangerǎqi, and-o berś 1694. Andar sakodova berś si vi o udar kaj ʒas andre and-o naoso, jekhe dekoroça interesanto. E piktura andral sas kerdi and-o berś 1997, and-e tehnika fresko, kaθar o sikaitori o Nikolae Sava.  

Ol śukarimata ćaćes sar kaθar o Del azbana kirro gi, haj tu avesa orikana miśto azukerdo and-e svunto atmosfera le Mänästirǎqi Lupśa! 

---

Isimata arhitekturalo

Vazdini p-jekh fundacia andar barra lenǎqe, e kaśtukani khangeri dikhǒl vaś o ućipen le akoperiśesqo haj vi ke ol kotora laqe si but miśto thode. K-o astaripen kadala sas la numaj o altaro haj o naoso, haj and-o berś 1810 sas thode vi o pornaoso haj o turno-klopotnica.  

So naklǎs o vaxt, o vazdipen sas paruvdo haj ol parǎte sas but ućǎrde, haj ol bolte sas paruvde tavanurença vorta, thode and-ol kasete haj sas len jekh dekoro sar sas kodola tavanurǎ andar ol reformato khangerǎ. 

And-o naoso si vi motivurǎ lulugença haj geometriko, haj p-o tavano le altarosqo si numaj o kham, o ćhonut haj jekh xramosaripen and-e latinicko ćhib, ama le berśeça xramosardo kiriliko. E katapetǎsma inkerel ol inkoane thagarikane, o reʒistro le apostolenqo haj varesode praznikarǎ andar o sekolo  XVII, haj panda o dekoro le lulugença de p-e rama haj ol aureole, o khuvipen le artaqo moldovenicko kodolaça kaθar o sudo le plajenqo si vi maj zoralo.

---

Xarno drom istoriaqo

And-o sekolo XVIII, e khangeri sas te ovel peravdi, anda kodoja ke o jeromonaho o Prokopie, jekh kälugäro le khangerǎqo, sas and-o miśtipen kontra le uniatismosqo. Maśkar o ćhudipen andre le Petrosqo Pavel Aron, o episkopo unime kaθar o Blaź, o than sas xastrame, numaj te avel dino le pakǎvnenqe grećǎ-katoliko. Ol raśaja ortodokso sas naśavde atunći. 

Andar o berś 1948, e khangeri nakhlǎs and-o anav le parohiaqo ortodokso Lupśa, haj sas jekh khangeri laqi. O butsvincime Emilian, o Episkopo le foroso  Alba Iulia de atunći, dinǎs le khangerǎ jekh bari importanca, sar sas te avel la dini, haj e Mänästirǎ lilǎs o hramo O Vazdipen le Svuntone Truśulesqo, kaj inkerel pes vi akana. Maj palal, maj but bukǎ vaś o nevǎripen laqo sas kerde, haj o vazdipen sas palemsfincime and-o berś 2009, berś de kana e kaśtukani khangeri bućhol O Svunto Jerarho Nikolae.

---

Eksperience śukar

Paśe kaśtukani khangeri si vi e Nevi khangeri le Mänästirǎqi kaθar e Lipśa, savǎ phenas tuqe te ʒas te dikhes la. Sa kadja, e Khangeri O Svunto Gheorghe andar e Lupśa, kaj si andar o sekolo XV haj ol manuśa kothar dine la o anav E Khangeri andar o Plaj, aʒukerel tut vi voj te dikhes la haj te rugis tut. 

Haj kaś te ʒas vi maj but and-e atmosfera le thanesqi, si musaj te ʒanes vi pala laqi istoria, kadja ke si te ʒas k-o Muzeo Etnografiko „Pamfil Albu” andar e Lipśa, kaj arakhesa jekh kolekcia bukǎ haj piese andar e istoria le thanesqi, de kaθar e komuna but purani.