O Filatin Teleki andar ol Gorneśti

De kana intris and-o parko dendrologiko kaj si trujal le filatinesθar Teleki andar ol Gorneśti des tut godi ke o barǎrpen thaj o fasto kaj kadala thana sas len and-o nakhlo vaxt. Ages aźukeren tut godǎça te phenen tuqe I paramići e phure dadenqo, a kodolenqo kaj sas and-ol śelberśa kadala and-o ʒivipen thaj vi and-i bari historia.  

I Historia le filatinesqi Telekin andar ol Gorneśti si sa kadoja le familiaqi Teleki, jekh neamo kaj xramosardǎs and-i historia le Transilvaniaqi maśkar ol pesqe politikane thaj butʒanglikane personaliteturǎ. Andar I jekh generacia and-i aver generacia, ol avutne kadalaqi familiaqi kerde andar I mośia katar ol Gorneśti jekh than kaj sikavelas o vesto, butʒanglo ilo le vremjaqi. 

Ol avutne le neamosqw Teleki sas tradintorǎ, ʒanglipnasqo manuśa, rodinitorǎ thaj fililoʒǎ, thaj o filatin thaj o parko katar ol Gorneśti sas vazdine thaj balvalǎrde and-ol ol vaxta le śelberśenqo palal I moda le bare filatinenqe andar o Thagaripen Austro-Ungaro. And-ol vaxta le berśenqo, I filatin sas les kuć mobiliero, artaqi kolekcie, jekh śerutni biblioteka – vestigie le neamosqi Teleki. Nakh thaj dikh ”I komoara le Mureśosqi”- I filatin Teleki kaj ingǎrel and-o sundal le nobiliaqi magiarutni andar I Transilvania.  

---

Jekh arxitekturalo komoara 

Andar o arxitekturalo dikhipen, I filatin sikavel jekh eleganca kaj si sar ol filatina kaj ućaren pen trujal le Budapestaqi, sar si o Godollo thaj o Nagyteteny. Jekhes barokano dikipen and-o Grassalkovicho stilo, kadava but śukar than astardǎs te ʒivel andar o dikipen le arxitekturosqi Johannes Mayerhoffer andar I Austria. Ol planurǎ le Mayerhofferosqe sas thovdine jekhen sanorre amboldimatenθe thaj sas adaptisarde talentoça katar ol thanutne meśteśugarǎ kaś te lel angalǎθe jekh simplo śukaripen, le amprenturença transilvanikutne. Pesqo farmeko dikhel pes and-ol kodola 52 kamerǎ thaj lesqe 365 filastrina, kaj sikaven o kalendari thaj o nakhavipen le vaxtesqo. Le filatinesqi struktura kerel pes le forma le grafiença ”U”, thaj and-o pesqo ćentro strafinǎl jekh bari kupola kaj ućarel pes opral le sufragekiaqi. Jekhe abundença vaś e rangǎrimata thaj detalie, o tavano le sufragegiaqi si ućhardo katar jekh muralo freska, kaj del amen jekh estetikani fidelitaça o agor le śelberśesqo XIX. O familiaqo blazono daśtil pes te dikhel pes opral le udaraqo andral thaj opral le balkonosqe, sar jekh simbolo le historiaqo thaj le barǎripnasqo kadalesqe thanesθe. 

---

O dendrologiko parko

O drom karing I filatin nakhel maśkar jekh phurano śanco vaś o arakhajpen, kaj del ages jekh romatiko aero le barǎqi thaj o dendrologikko parko kaj trujal le filatinesqi. I bar sas kerdi astarindoj le XIX-to le śelberśeça thaj si balvardi and-ol vaxta le berśenqo le rekhença kaj si maj cira arakhle, sar si o Gingko Biloba, lenǎqi ćedrǎ, mestećenǎ, platanǎ, steźarǎ thaj but aver. 

And-o gi le arakhajpnasqe śanco avilo jekh lako. Ol panǎ le panǒrresqi Margit, kaj thavdel paśal o lako, phirel lença I godi le Bthlenosqi Margit, I ʒuvli le grofuresqo Teleki Geza. P-ol riha le pajesqo sasas alegorikane statuje, kaj avel andar ol kreacie le francuzikano Ilustratoresqo Jacques Kallot.  Thovdine maśkar le bare thanesqo andar o parko, daśtis te dikhes vi statuje le phurane develesqi: Ganymedes, Baććhus thaj Ćeres 9thovdine k-i ćaći thaj zervi rig le putaripnasqi), Neptun, Pan, Venus. Kadala skulptorǎ sas andine andar I Budapesta and-ol anglutne deśeberśa le XX-to le śelberśesqo, k-i iniciativa le grofuresqi Teleki Domokos, dinindoj jekh farmeko kadalesi korkorrikano parko.