O Drom le filatinenqo

Jekh filatǐn prinćiposqi deśe sluźitorença, partide vïnätoarǎqe, baloja haj manuśa barvale d-atunćara. Kadja sas e vremǎ e maj laćhi le filatǐnaqi Apafi andar o Dumbräveni, savi si ages and-o maśkar le lokalitetaqo andar o źudeco Sibio, k-o maśkar le dromenqo maśkar e Siʒiśoara haj o Mediaś. Jekh than katar nakhle thagara, kanćelarǎ haj xramosarne, xramosarde pen lila śerutne haj xramosarde pen bukǎ ande bari istoria, bukǎ savenqe ekourǎ aśundǒn ʒi ages.E Filatǐn strafǎjli ćaćes kana ʒivelas

Kid-tut andar jekh butśukar phiripen and-o vaxt, and-o vaxt le koncerurǎ thaj le rajkane bara but elegante! Ol plajna zinzarde andar e zona le Ajudosqi garaveen tikne biźuterje Arhitekturalo le historienθa śele berśenθar, thaj jekh andar lenθe si e Filatin Banffy andar o Sïnkraj, o źudeco Alba.Lesqi historia si phangli katar kodoja le butprinʒardi rajenqi familaqi magiarea Banffy. Ol bute grofǎ, manuśa le lilenqo thaj politikane manuśa kadalesqi sel thovdine punrenθe e historia Transilvaniaqi

And-o maśkar le forosqe Beklean andar o źudeco Bistruta-Näsäud arakhesa e Filatǐn Beklean thaj jekh nevi patrin andar e historia rajkanipnasqi magǎrutni andar e Transilvania. Kana sas vazdino e filatǐn na ʒanel pesćaćes, tha’ intǎl e histiaθar pesqi, e Filatǐn Beklean sas martoro k-ol but śerutne evenimenturǎ kaj sas len than vaj aśundǎs pes and-e zona. O Konte Pál Bethlen, kodova kaj and-o XIX-to śelberś andinǎs e filatǐn kadja sar daśtis te dikha les ages, beślo kathe e so maj bari rig andar

Kaś te areses k-o Filatin Beldy andar o Źibou o drom ingǎrela tut maśkar jekh veś baro, and-o gi le źudecosqo Sälaź. Pal’o phiravipen anda-i natura avela jekh anda-o nakhlo vaxt, and-o sundal le rajenqe magǎrea. E paramići le vazdipnasqo le filatinesqo phaglel pes maśkar o phanglipen le Kalmanosqe Beldy le Palmaça Wesselenyi and-o berś 1903, p-o jekh than dino katar o dad la borǎqo, Bela Wesselenyi. O than kaj sasas vazdino si p-o maj baro domenio la familiaqo Wesselenyi trujal le Źiboesθar, a

Numaj 18 kilometrojenθar katar o Braśov, e Filatǐn Beldy Ladislau andar e Budila si jekh mandin le epokenqi nakhle. E arhitektura la facadaqi le vazdimasqi uimiel tut pande forma le rozalitosqi maśkarutno, inkerdo śove koloanenθar bare, savo putardǒl ande jekh balkono ućo trujardo grilaźojenθar andar sastri forźime, bukǎnça kuć. Vazdini and-o berś 1731 katar o grofo Béldy László, o nepoto le Béldyosqo Pál, e filatǐn inke inkerel puranimata varesave epokenqe de maj anglal, kaj o mobilieri haj

And-o gav Śieu-Mageruś andar e zona la Bistricaqo daśtis te dikhes jekh filatin jekhutno, arakhavdo katar jekh parko dendrologiko ververutno, jekhe baro gineça spećienθar rukhenθar thaj luludǎnθar: o Filatin Bethlen andar e Arkalia. Maj angle jekh reśedinca rajkani vazdini and-ol XVII-XVIII-to śelberśa, sas paruvdo trujal le berśesqe 1880 and-o jekh filatin romantiko, elementurença arhitekturalo maure thaj bizantine, katar o konte Béla Bethlen.E filatin sas le rajenqo Bethlen, jekh familia je

E Filatǐn Brïnkovenisko andar e Sïmbäta e Oprutni , kaj si and-o źudeco Braśov, si jekh monumento savo sikavelas maj anglal e vremǎ e maj laćhi le stilosqi arhitekturalo brïnkovenisko and-o Them Rumunikano haj and-ol thana paśal. And-o śeliberś XVIII, e filatǐn sas jekh andar ol cïra vazdimata śerutne vaś kadava stilo arhitekturalo saves si les bukǎ xurǎvimasqe bare haj influence otomano haj bizantino. K-o agor le śeliberśesqo sas peravdi, haj pala kadaja sas palem vazdini and-o stilo baroko

Thodi and-o maśkar le forosqo Timiśoara, e Filatǐn Huniade si jekh simbolo pesqe identitetaqo istoriko haj kulturalo, haj śaj ke si jekh andar ol maj purane vazdimata kaj ʒan, andar o Banato. Sas vazdino p-ol peravimata jekhe filatǐnaqo medievalo andar o śeliberś XIV, vazdino katar o Karol Robert de Anjou, thagar la Ungariaqo. Jekj aver manuś śerutno vaś e istoria la filatǐnaqi si o Joan le Hunedoaraqo, vaś ke kadava zorǎrdǎs la haj labǎrdǎs la sar kher, kana sas vov komite le Timiśosqo. Vov

Numaj efte kilometrojenθar katar o foro Sfïnto George, and-o gav e Xarr le Kriśosqi, si e Filatǐn Kálnoky, kaj beśelas maj anglal kathe jekh andar ol maj purane familie nobilenqe andar Transilvania. And-e istoria maj purani de 400 berśa le filatǐnaqi, ol nobilǎ le familiaqe Kálnoky line rig but k-o ʒivipen politiko haj administrativo le thanesqo.Cïra thana daśtin te sikaven kadja de miśto o peisaźo le Romïniaqo gavutni haj o ʒivipen le barvalenqe transilvänisko andar kodola vremoja. Te aves t