E sas kazarma le xusarenqi andar e Bari Aita

Pakǎjajas ke ages maj daśtis te malaves jekh vazdipen destinaciaça militaro, kaj te fi aćhol punrenθe pala ol evenimenturǎ phare le Rovoluciaqo Magǎre andar o berś 1848*1849?

Te ʒanes ke k-o agor le gavesqe Aita’i Bari andar o źudeco Kovasna, ol zidurea la Kazarmaqe husarenθar fal ke naśle katar sea ol nasulimata le vaxtesqe,  isindoj maśkar ol cïra vazdimata kaj aćhile andar kodva vaxt. Sar phenel o xramosaripen opral le śerutno udaresqo katar o giravipen, e kazarma sas vazdini and-o berś 1826 le lovença la Trezoreriaqi le Imperiosqe Austriaqo, vaś ol trebajmata militaro le Reʒimentosqe gränićeresqo vaś ol husarea sekuiea, save arakhenas ol granice.

D-atunćaθar, sas les maj but labǎrimata, thaj o nakhavipen le vaxtesqe mukhlas vurme kaj dikhen pen p-ol lesqe zidure. Kadaja na aćhavel amen te dikhas o molipen thaj te giravas and-e atmosfera le evenimenturenqo save sas trujal lesθar.

---

Ol husarǎ avile kam and-o sekolo XV, haj sas len rolo arakhimasqo le granicenqo le Thagarimasqo Austro-Ungaro. Atunći e kazarma e Bari Aita sas kerdi vaś ol militarǎ, kana sas e Magǎro Revolucia andar ol berśa 1848-1849.

Palal, o vazdinipen sas barǎrdo haj buxlǎrdo k-o astaripen le berśesqo 1870, ama ćak and-o berś 1939 dikhel pes, and-o ginipen le bukǎnqo kaj si le Primäria e Bari Aita sar Elementaro Komunalo Śkola.

O vazdipen sas nacionalizime and-o berś 1948 haj sas dino k-e agrikolo kooperativa andar e lokalitatǎ, kathe kaj sas vi khera and-e savenθe beśenas maj but manuśa. And-o berś 2007 sas kindo palem katar e Primäria e Bari Aita, haj si vi akana p-o anav laqo. 

O kolonelo le husarenqo Kiss Sándor si o but prinʒardo komandanto le 11sqo Reʒimento Sekuicko le Gränićerenqo, jekh but importanto manuś kaj sas anavdino o Leonidas le pasosqo Timiś. Kadava biandilo and-o berś 1809, and-o gav Päpäuci andar o źudeco Kovasna, and-jekh familia andar e tikni nobilimǎ sekuicko. And-o ćhon dećembra le berśesqo 1848 gelǎs and-e armata kaj sas tradini le generalosθar Bem, savo kerdǎs o astaripen vaś o vestipen le Transilvaniaqo telal e habsburgiko dominacia. 

And-e fiesavo ges si palem ʒivdǎrdi e tradicia le alosarimasqi le terne husarenqi haj phure sekujenqi, xurǎvde and-ol uniforme husarenqe penqe phure dadenqe. And-e kadava baro ges, savo zinzarel pes vi and-o źudecurǎ Kovasna haj Hargita aśtis te dikhes e „Garda le pakǎimasqi” („Garda de onoare”) le husarenqi, kaj sas kerdi andar deśa kälärecǎ, jekh grupo manuśenqo kaj khelen haj sikaven o „khelipen verbunk” - jekh purano khelipen kaj khelel pes kana ʒas and-e armata haj vi o simboliko ritualo kaj si kerdo kana ʒas and-e armata, maj bute ternenqo save pien andar o „taxtaj le husarenqo” jekh muj rakia haj inklǒn p-ol grasta haj ʒan le husarenca. P-o fundalo gilabel pes e but prinʒardi gili „Gábor Áron rézágyúja fel van virágozva”, jekh importanto gili militaro.