O kastro romano Tibiskum

P-o firo le paněsqo Timiś, k-o nordo katar o Karansebeś, and-o than kaj bućhol Diz vaj Opral ol Zidoja, arakhesa ol peravimata le purane Tibiskumosqe, jekh andar ol maj śerutne foroja andar e provinćia romano Daćia. 

O Tibiskum sas vazdnino k-o rango de municipium and-o III-to śeliberś palal o Hristos. Sar phenel vi o xramosaripen, and-o berś 214, katar o Tibiskum nakhlǎs vaj kamlǎs te nakhel o thagar Caracalla, so sikavel lesqo baro śerutnipen sar jekh manuś strateʒiko, militaro haj ekonomiko.

Ages, o maj śerutno monumento andar o komplekso arheoloʒiko si o baro kastro andar barr, vazdino kaś te arakhel e granica katar o vesto la Daćiaqo Romano. 

Ol peravimata katar e Źupa akharen tut te avel tut jekh malavipen la vremǎça savi nakhlǎs. E porta pretoriano, Principia, schola, ol kherorre kaśtukane le soldacenqe sikavena tuqe lokhes bukǎ interesanto pa sar sas vazdino haj sas sas organizime o kastro romano.

Kana ćajlǒl tuqe e istoria, o Tibiskum putarel kirro drom karing o prinʒaripen jekhe ćivilizaciaqo purani but śukar!

---

Xarno istoriko rodinipen

K-o astaripen le II-tone śeliberśesqo palal o Hristos, kana sas o jekhto maripen daćiko, p-o zervo malo le Timiśosqo avel jekh detaśamento jekhe leʒiunǎqo romano, savo vazdel jekh tikni pjaca andar phuv haj kaśt. Kadaja avela phabardi and-e jag, haj avela paruvdi maj palal jekhe kastroça maj baro, kerdo sa andar phuv haj kaśt. 

Vaś ke trebulas te garaven pen ol kidimata kaj beśenas kathe, o zorǎripen buxlǒla pand-o vazdipen jekh kastrosqo barrutno, kana sas xulaj o Antoninus Pius. 

O baro kastro barrutno, savesqe peravimata daśtil pes te aven dikhle vi ages, si d-and-e dujto rig le II-tone śeliberśesqi palal o Hristos, kana o Tibiskum inkerel jekh kidipen ćelto-germaniko pesθe, kerdo andar 1000 soldacǎ. 

---

Kuć bukǎ

Ol rodinimata arheoloʒiko invalde avri e buki ke k-o Tibiskum sas putardo jekh ćentro butǎrimasqo, haj jekh andar ol xramosarimata phenel pa jekh koleʒio butǎrnenqe sastrǎrǎ. P-o than le purane forosqo arakhle pen but bova le manuśenqe kaj keren pirǎ, ama vi but atelieroja kaj kerelas pes buki le bronzoça, so sikavel so bari aktiviteta ekonomiko sas kathe. 

O maj baro arakhipen si o atelieri le stikläriaqo. Kathe sas kerde buźuterie andar stikla, maj but mirikle, verver formença haj rangença. 

Akana, daśtis te dikhes jekh rig andar kadala artefaktoja k-o Muzeo Themutno le Banatosqo andar e Timiśoara. 

---

Jekhutne bukǎ kaj ʒives len

Kana san paśal o Karansebeś, trebul te phires and-o Parko Skulpturaqo Monumentalo „Teiuś”, kaj si thode 33 skulpture and-o kaśt gorunosqo maj bute artiśtěnqe.  

Aver 33 monumentoja kerde and-o andezito, si thode and-o Parko Skulpturaqo Monumentalo and-o Andezito andar o kartieri e Xarr le Ćenkǎqi.

Sa kadja, and-o Karansebeś si jekh ćaćo tezauro skulpturaqo kontemporano, semnome maj bute artiśtěnθar la lumǎqe, haj kathe sas organizime bute berśanθar e Tabära maśkarthemutni la skulpturaqi.