E Filatǐn Beklean

And-o maśkar le forosqe Beklean andar o źudeco Bistruta-Näsäud arakhesa e Filatǐn Beklean thaj jekh nevi patrin andar e historia rajkanipnasqi magǎrutni andar e Transilvania. 

Kana sas vazdino e filatǐn na ʒanel pesćaćes, tha’ intǎl e histiaθar pesqi, e Filatǐn Beklean sas martoro k-ol but śerutne evenimenturǎ kaj sas len than vaj aśundǎs pes and-e zona. O Konte Pál Bethlen, kodova kaj and-o XIX-to śelberś andinǎs e filatǐn kadja sar daśtis te dikha les ages, beślo kathe e so maj bari rig andar o ʒivipen thaj sas les śerutne funkcie administrativea. Sar o aćar la vramǎqi, ol grofea andar e familia Bethlen inkǎrel o barǎripen ekonomikano thaj kulturalo la zonaqi: and-o berś 1830 o grofo Bethlen Franćisc kerdo k-o Beklean jekh śkola gilabaimasqo jekh orkestraça kaj aresli prinʒardi trujal. 

And-el berśa 1990 sas and-e filatǐn o kher vaś e kultura thaj e biblioteka forutni, thaj andar o berś 2001 ʒi and- berś 2015 e filatǐn sas o sedio la primǎriaqi Beklean. Ages, vov beśel thaj aźukerel jekhe vremurǎ maj laćhe, kaj te thon les p-e turistikani harta, sa maj bari la zonaθar. 

Palal sar phenel ol historikane xramosarimata, e phurani diz andar o Beklean sas vazdini trujal e berśesqe 1543, thovdini and-e vestikani rig la lokalitetaqi, p-e zervi rig e pajesqi Someś. E diz thaj o foro trujal laθar sas o śerutno ćentro le domeniosqe la familiaqe Bethlen. Intǎl e śelberśenqo, e familia vazdinǎs maj but filatǐna thaj konakurea kathe. 

And-o Beklean aćhile śtar andar ol khera la familiaqe. Maśkar kadala, o so maj śukar si e filatǐn le kontesqe András Bethlen, thovdino and-o maśkar le forosqe, vazdino and-o baroko stilo and-o XVIII-to śelberś. O konako le kontesqo Béla Bethlen sas vazdino and-o berś 1929 thaj akana si sanatorio. E filatǐn László Bethlen sas les bare paruvimata and-o XX-to śelberś thaj akana si labǎrdo sar śkola. E filatǐn le kontosqe Pál Bethlen sas vazdino paśa’i phurani diz. 

Pál Bethlen (1851–1935) personaliteta asoćiime le paruvimaça le filatǐnesqe, avelas andar e familia Bethlen, o ćhavo le kontesqo Pál Bethlen (1798–1859) thaj la kontesaqo Mária Bethlen (1827–1876).. Vov agorisardǎs pesqo siklǎripen lićealo ke Budapesta, thaj ol siklǎrimata universitarea agorisardǎs les ko Zürich.. Pala o agorisaripen, phiravdǎs but avrǎl e themesqo thaj sas panʒ berśa and-e armata. And-ol berśa 1870, irisardǎs pes pe lesqi proprieteta andar Beklean. O konte sas les le konteça Gabriella Rhédey lesqi anglutni ʒuvli, lenqi ćhaj isindoj e Ida, kodoja kaj muli dukhaça, tasavindoj pes paśa’i asǎv andar Beklean, ke numaj 15 berśa. Laqo funeralo monumento sas e so maj prinʒardi opera andar o ćimitiro la familiaqi Bethlen. Phanglǎs pes palem and-o berś 1885 le Jolán Tiszaça Ineosθar, thaj andar o berś 191 sas anvrde komite suprem le komitatenqo Bistrita-Näsäud thaj Solnok-Däbïnka, śerutne funkcie and-e epoka. 

Kana areslǎn and-e zona si te dikhes vi o Komplekso balnearo Bäile Figa. E staciunea zinzarel pes pe 15 hektarea thaj si thovdini and-e jekh depresiunea trujardi veśenθar, ke numaj 3 km katar o foro Beklean. E paj londi, e ćok thaj ol aerosolea kathar si jekh molipen vaś o sastipen, tha’ e statiunea maj del vi aver variante vaś e distkcia vaś e sa e familia: ćentro sportivo, topogoanea pajesθar thaj śtrando. 

Vaś kodola kaj kamen ol grasta, o Ćentro vaś Ekoturismo Ekvestro andar e Hergelia Beklean andar o Themutno Parko le Plajnenqo la Rodnǎqo keren ekskursie po grast but śukar pe droma veśesθar thaj vazǎ. Daśtina te dikhen e Poiana le Narćisenqo, o Lako Lala, ol Vïrfurea Ineut thaj Lolo vaj te xan ke mezimeri ke stïna, khetanes le gizenθar autorizime katar o Ministerio le Turismosqe.