E DIZ MEDIEVALO KATAR E BOLOGA

K-ol pogǎ le masivosqe Vlädeasa, p-e xarr le Kriśosqi Sigo arakhesa jekh andar ol maj miśto inkerde zorǎrimata nobiliaro medievalo andar e Transilvania. E Diz katar e Bologa si la jekh puranipen de maj but de 700 berśa, haj sas sikavdi and-ol lila vaś e jekhtovar and-o berś 1319, kana si phendo o  Desideriu Elefánti, castellanus de Sebuswar.

Kaj nakhlǎs e vremǎ, o zorǎripen sas phendo pa lesθe le anaveça e Diz le Sebeśosqi, e Diz le Huedinosqi vaj e Diz la Kälataqi. 

Vi kana nu ʒanen pen kana astardili, pakǎl pes pa laθe ke si jekh andar ol maj neve diza thagarikane andar e Transilvania. Voj si thodi pe jekh plaj ućo haj aresel pes phares laθe, o zorǎripen sas jekh punkto strateʒiko śerutno, le roloça te dikhel haj te brakhel o drom karing e Oradea. Sa kadja, sas vi o than kaj naśenas ol manuśa te garaven pen kana avenas aver poporoja opral lenθe. Sode sas voj, e diz katar e Bologa nakhlǎs maśkar but etape paruvdimasqe, thodimasqe haj peravimasqe. Vi kadja, voj aćhel but śerutni vaś e arhitektura militaro medievalo andar e Transilvania. 

Akana, ande laqo ansamblo arakhel pes jekh andar ol cïra śerutne turnoja ćirkularo miśto inkerde andar e Transilvania, haj kadava si o maj nevo elemento arhitekturalo la dizaqo.  

---

Xarno istoriko rodinipen

Kam and-o berś 1362, e diz katar e Bologa haj  laqo than sas dine le funkciaqe le voievodosqe le Transilvaniaqo. Kana sas xulaj o Sigismund de Luxemburg, kadaja si dini varesave śerutne vasalǎ le thagaresqe vaj varesave nobilenqe kodole vremǎqe.

And-ol berśa 1398-1399, paśa e diz katar o Bran,  si dine le domnitoresqe le Themesqo Romïnikano, o Mirćea o Phuro, haj si palem tradine katar o voievodo transilvanisko pala kam 10 berśa.

E diz sas peravdi k-o astaripen le śeliberśesqo XVIII, kana marde pen ol habsburgǎ haj ol kurucǎ.

---

Bukǎ arhitekturalo

O ansamblo la dizaqo si kerdo andar jekh turno ćirkularo - o śerutno turno vaj o turno kher, savo si maj zoralo andar savorro ansamblo, jekh zido andrutno, jekh turno patrulatero, duj bastionoja haj jekh tikno putaripen katar te thavdel o pani kaj kidel pes (jekh avanposto zorǎrdo).

Ol duj bastionoja lateralo sas len po trin niveloja. K-o bastiono d-and-o vesto, e livni andar o maśkar, prinʒardi sar e livni le komandantosqi, sas bangǎrdi. Telal kadaja sas e maj laćhi pivnica andar e diz. And-o zido le bastionosqo dikhen pen felǎstrina vaś o cïrdipen vaś ol tufekǎ, ama vi vaś e phari artileria. 

O bastiono d-and-o esto si maj ućo vaś ke si jekh panta bari haj ol fundacie si maj axorrutne.

---

Jekhutne bukǎ kaj ʒives len

San and-e komuna Poieni andar o źudeco Kluź, jekh andar ol maj laćhe thana turistiko andar e Romïnia, rig andar o than ethofolklorikano o Them la Kälataqo. And-ol gava la komunaqe inke maj daśtis te dikhes khera tradicionalo, frontonoça kaśtukano semićirkularo, barvales xurǎvdo, ama vi ol śukar skulptime porte.

Paśa e diz medievalo arakhes ol peravimata le Kastrosqe romano Resculum, O Asǎv paněsqo, haj vi e Khangeri andar barr kalo andar e Bologa. 

Ande fiesavo berś kerel pes kathe o Festivalo Zeleno Bologaqo, kaj si konćertoja muzikaqe popularo, rock, folk, spektakoloja teatrosqe, atelieroja kerimasqe haj bukǎ vaś ol ćhavorre.