E Filatǐn Banffy andar o Nuśfaläu

E Filatǐn Bánffy andar o Naśfaläu sikavel o baripen le kherenqo nobiliaro baroko andar e Transilvania. Vazdino and-o śeliberś XV, o baro ansamblo si jekh anipen gogǎqo jekhe epokaqo strafinali, haj maj anglal sas independento, vorta sar jekh gav andral o gav.

Jekh andar ol paramićǎ le thanesqe phenel ke duje śeliberśença maj anglal, ande jekh phiripen le Albertoça Bánffy, jekh amal lesqo nakhlǎs p-okoaver malo le paněsqo Barkäu haj, dikhindoj ol bare burra, sar jekh źungla, pućhlǎs, sar pheras, le baronos: „So si kathe? E Brazilia?”. Ages, pala 200 berśa, ol gavutne inkerde e duma, haj si rig ʒivdo andar lenqo vakeripen: and-e rig sudiko le Barkäosqi si o gav, haj and-e rig nordiko kadala phenen ke si e Brazilia.

Andral e Filatǐn Bánffy, jekh ćaćo barvalipen, garavel vi voj jekh nakhipen sa kadja de interesanto. Ande laqi biblioteka bari sas maj but de 2.000 volumoja, vi titloja raro, haj and-e sala le pianoça, o Barono Bánffy György kerdǎs e maj prinʒardi gili lesqi kaj bućhol „Kéknefelejcs".

Vi kadja, o nakhipen le vremǎqo na baślǎs rigaθe kadale thanesθar sar and-ol paramićǎ. Ages, e filatǐn inkerel barikani ol urme le maj laćhe vremǎqi, ama ol ućhalina le nakhimasqe dikhlǒn ande fiesavo kolco. 

---

Xarno istoriko rodinipen

Pa o momento kana sas vazdini e Filatǐn Bánffy na ʒanel pes vorta kana sas. Sa kadja, na prinʒarel pes nići sar areslǎs o purano than te avel le baronosqo György Bánffy haj lesqe rromnǎqo, e Zsuzsanna Wesselényi. Si siguro ke, p-e baza le urnaqi baroko palutni, thodi p-e porta le kheresqi haj xurǎvdi le sikavimatença śerutne lenqe blazonojenqe familialo (o grifono sabiaça haj e sirena), śaj te phenas ke von vazdine e filatǐn baroko, śaj ke pala o prandipen andar o berś 1764.

E istoria e akanutni sikavel e buki ke, and-o berś 1936, e filatǐn sas bikindi le Khangerǎqe Reformato katar o Albert Bánffy. D-atunćara, kadala sas la o rolo kheresqo kulturaqo haj ćinema, haj si jekh andar ol thana kaj ʒanas butvar ol terne andar o gav. Pala o Dujto Lumǎqo Meripen, e filatǐn kerdili than biandimasqo, kabineto sastǎrimasqo haj  śkola spećialo vaś ol ćhavorre nasfale. Ages o strafǎipen laqo si khoslo katar ol urme le nakhimasqe, ama ol duvara lesqe inke maj daśtin te den duma. 

---

Boldipen and-e vremǎ

Vi kana ages andral e Filatǐn Bánffy na maj phenel amenqe khanći andar o barvalo nakhipen, jekh inventaro andar o berś 1887 aźutil amen te godisaras amen sar sas o kher ande kodoja vremǎ.  

O than śerutno ćentralo le etaźosqo le vazdimasqo sas o salono baro, arakhlo katar e sufraʒeria haj katar o salono le murśesqo, e livni le biliardosqi. Si te dikhas kathe vi ke si p-ol duvara jekh galeria portretojenqi le sas xulajenqi le filatǐnaqe haj lenqe prǎphure, ama vi o salono le pianoça. Vi kana and-o inventaro phendo na phenel pes khanći pa kadava, ol surse literaro-istoriko le thanesqe phenen ke si jekh biblioteka savǎ si la kam 2.000 volumoja, maj bute titlojença raro. 

But śukar sas vi e bar le filatǐnaqi, kerdi and-e forma parkosqi k-o agor le śeliberśesqo XVIII, pala o modelo le barěnqo englezisko. O than le rukhenqo sas les feloja but kuć rukhenqe andar e Asia e Estutni, save zorǎrenas o dikhipen nobiliaro le kheresqo.